Źródło: http://www.tvstm.pl/wideo,dzialo_sie_w_miescie,13,1,inauguracja_nowego_roku_akademic,1270.html

W dniu 13 września 2023 r.  Uniwersytet Trzeciego Wieku  w Świętochłowicach zainaugurował XIII rok swojej działalności.

Gościem honorowym była  – dr hab. Irena Lipowicz prof. UKSW

Rzeczniczka Praw Obywatelskich w latach 2010-15. Posłanka na Sejm I, II i III kadencji,
w latach 2000–2004 ambasadorka RP w Austrii. Absolwentka prawa na Wydziale Prawa
i Administracji Uniwersytetu Śląskiego.  W 1980 wstąpiła do NSZZ „Solidarność”, brała też udział w założeniu Związku Górnośląskiego.
Była współpracownikiem Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności. Pracowała następnie m.in. w Krajowej Szkole Administracji Publicznej.

Pani profesor wygłosiła wykład: „Samorząd XXI w. – wspólnota i jej prawa”.

 Na wstępie Pani profesor wyraziła pogląd, że wyrażenie: „zdrowe starzenie się”, należy zastąpić słowem: długowieczność – longivitate (łac).

Idea samorządu rodziła się długo. „Ojcami  samorządu” byli m. in. : Jean Jacques Rousseau, Lorenz von Stein, Paul Laband, Adolf Gasser. A. Gasser, szwajcarski uczony, traktował samorząd jako ostoję   i źródło idei demokratycznych, traktował samorząd jako ostoję i źródło idei demokratycznych; przewidział zjednoczenie Europy na długo przed powstaniem Unii Europejskiej. Rozwój idei samorządu w XIX wieku, w pierwszej fazie był buntem przeciwko absolutyzmowi. Samorząd współczesny, zdąża do europeizacji.

Aktualnie jest grupa, która uważa, że samorządy popełniają zbyt dużo błędów i mnożą kłopoty; marzy
im się silna władza, decyzyjna, najlepszy byłby pruski porządek i dyscyplina.

Realizacja takiego marzenia byłaby przekleństwem dla naszego narodu. Przecież, jeżeli pruski władca wydał polecenie, że nie wolno pić kawy, to kontrole urzędników były restrykcyjne. Delikwent, którego złapano („wywąchano”) na przekroczeniu zakazu, był surowo ukarany. Doprowadzono ludzi do niemowlęctwa, nikt  nie robił niczego z własnej inicjatywy, każdy czekał na polecenie z góry.

Prusacy zostali zaatakowani przez Francuzów. Pokonali Prusaków inicjatywą
i nieszablonowymi rozwiązaniami, choć na oko, prezentowali się dużo gorzej;
to spowodowało, że rozkazy Francuzów Prusacy ochoczo wypełniali.

A jak powstały te samorządy terytorialne? Niektóre osoby (zasłużeni obywatele) zauważyli, że będąc
na emeryturze mają trochę czasu wolnego i mogą zrobić coś dla innych. Samorząd zaczął się tworzyć stopniowo. Istotą samorządności jest decentralizacja. Samorząd terytorialny
to podstawowy filar demokracji.

Kościół katolicki również popierał  samorządność. W nauce społecznej kościoła papież Jan Paweł II, określił dobro wspólne jako element kluczowy.

Każdy totalitaryzm musi się zetrzeć z samorządem. W III Rzeszy podkreślano ważność samorządów,
ale nie przeznaczano na  ich działanie pieniędzy. Samorządy były bezradne i nie miały możliwości wykonywania zadań, co prowadziło do chaosu. Ludzie byli propagandowo przekonywani o ich nieudolności. Z samorządu pozostała tylko wydmuszka – robiono wszystko z oczekiwaniami władzy.

W zaborze rosyjskim nigdy nie było samorządów. Samorządy działały w zaborze pruskim i austriackim. Obecnie w Polsce akceptacja dla samorządów jest najmniejsza na obszarach dawnego zaboru rosyjskiego, mimo upływu ponad stu lat. Poszanowanie swobody rozwiązań w różnych dziedzinach życia, np.: architektonicznych, miało miejsce wyłącznie na obszarach zaborów pruskiego i austriackiego

Cesarz Franciszek Józef pracował w pałacu Schönbrunn przy opuszczonych zasłonach, aby nie widzieć nowoczesnej bryły  wybudowanego vis a vis pałacu budynku. Nie przyszło mu do głowy, aby go usunąć; reakcja cara w Rosji w takim przypadku byłaby na pewno inna.

Samorząd to taki wentyl dla rządzących – jak w bojlerze zawór bezpieczeństwa.
Na niższych szczeblach ścierają się poglądy i nie dochodzi do wybuchu.

Po 1945 roku władzy w Polsce nie były potrzebne samorządy. W związku z tym wybuchy niezadowolenia następowały w zasadzie regularnie co 10 lat: 1956, 1968-1970, 1981, 1989
i tu nastąpiło odrodzenie się samorządów. Zauważyć trzeba, że po 1989 roku do chwili obecnej do żadnego wybuchu nie doszło.

W tym roku na Zamku Królewskim w Warszawie świętowano 25-lecie utworzenia powiatów – 5 czerwca 1998 r. weszła w życie ustawa o samorządzie powiatowym.

Pani profesor podkreśliła bardzo trudną  sytuację  wielu śląskich samorządów (likwidacja hut, kopalń, innych zakładów przemysłowych), a Świętochłowice stanowią tego spektakularny przykład. Ważna jest duma i tożsamość miasta. Należy dbać i rozwijać edukację regionalną, hołdować tradycji okręgu w którym żyjemy i tu ogromną rolę do spełnienia mają rodziny, a w nich zwłaszcza seniorzy budując relacje międzypokoleniowe.

 „Ostatnie gwałtowne zmiany technologiczne wymagają modernizacji sposobów i form działania (formy kontraktowe, partycypacja) w pełnej zgodzie z zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz innymi zasadami podstawowymi. Zmiany prawne powinny przewidywać znacznie większą elastyczność w jego stosowaniu dla organów samorządu terytorialnego i renesans prawa miejscowego. Można to osiągnąć
przy użyciu znanych instrumentów uznania administracyjnego, luzów decyzyjnych oraz ogólnej modernizacji procedury administracyjnej w pełnej zgodzie z zasadą legalizmu
i konstytucyjną pozycją samorządu terytorialnego.”

Kursywą zaznaczono powyżej fragment recenzji prof. nauk prawnych Czesława Martysza (UŚ) do książki prof. Ireny Lipowicz: Samorząd terytorialny XXI wieku. Warszawa 2019. Publikacja wskazuje na najważniejsze problemy, z którymi samorząd terytorialny będzie się borykać w XXI w., eksponuje uniwersalność niektórych – niesłusznie zapomnianych – idei leżących u jego podstaw, a także odnosi je do obecnej krytyki decentralizacji.

Opracował:  Henryk Duda

Poniżej zamieszczamy relację zdjęciową z inauguracji.

Naszymi gośćmi byli:
p. Gabriela Morawska – Stanecka Wicemarszałkini Senatu RP,
p. Daniel Beger – Prezydent Miasta,
dr hab. Irena Lipowicz prof. UKSW,
mgr Zofia Pogoda – Przewodnicząca Miejskiej Rady Seniorów,
dr Helena Hrapkiewicz -Przewodnicząca Rady programowej naszego UTW,
p. Damian Hamerla – Prezes Fundacji dla Rozwoju Świętochłowic,
ks. dr Stanisław Puchała,
Proboszcz parafii św. Józefa – ks. Bogusław Jonczyk,
p. Beata Powolny i p. Michał Bogacki prowadzący Szkołę Tańca w rewii tanecznej Maraquja.
Uroczystość inauguracji uświetnił duet muzyczny: małż. Gabriela i Michał Bojarscy (skrzypce i akordeon) oraz artystki rewii tanecznej Maraquja – historycznym kankanem i ognistą sambą, które porwały do tańca nawet najbardziej dostojnych gości – bo tańczyć każdy może!

Zdjęcia: Antoni Witwicki