W dniu 23.10.2024 r. gościem naszych Słuchaczy była dr Helena Hrapkiewicz – Przewodnicząca Rady Programowej naszego Uniwersytetu. W roku jubileuszowym – 50- lecia UTW w Polsce, warto przypomnieć jak powstały Uniwersytety Trzeciego Wieku w Polsce.
Pomimo, iż funkcjonują od połowy wieku nazwa UTW nie jest rozpoznawalna.
Dlaczego Trzeci Wiek ? Pierwszy – to przygotowanie do życia, drugi – praca zawodowa, a trzeci to 60+.
Lata 70-te charakteryzował wyż demograficzny, nikt się wtedy nie zajmował starszymi ludźmi.
Nie istniały wówczas żadne organizacje senioralne. To, że przejście na emeryturę jest dla wielu osób traumatyczne – zauważyła p. dr Halina Szwarc; stała się założycielką pierwszego w Polsce UTW.
Życiorys tej niezwykłej kobiety zamieszczamy pod streszczeniem wykładu.
Podstawą działania UTW jest przeciwdziałanie wykluczeniu osób starszych; uczenie się przez całe życie, przygotowuje do godnego i samodzielnego życia w starości.
Niezwykle ważna jest edukacja w zakresie zdrowia, kontakty międzyludzkie, realizacja własnych zainteresowań. Najistotniejszym jest aby poprzez aktywizację seniorów skutecznie opóźniać
Proces starzenia. Uczymy się w uniwersytetach jak radzić sobie z chorobami, pomagać innym, jak rozumieć otaczający nas świat…. nasza aktywność zależy od naszego zdrowia, więc trzeba się regularnie badać, odpowiednio do wieku się odżywiać i znajdować czas na kontakty z drugim człowiekiem , a także uczyć się tolerancji względem innych ludzi.
Dzięki staraniom prof. Haliny Szwarc w 2001 roku działały w Polsce 23 placówki UTW, patronowała im 25 lat do czasu poważnej choroby. Zmarła w Warszawie w 2002 r. w wieku 79 lat, pochowana została
na cmentarzu Powązkowskim w grobie rodzinnym.
Halina Maria Szwarc de domo Kłąb ur. 5 maja 1923 w Łodzi – polska działaczka niepodległościowa
i gerontolog, agentka wywiadu Armii Krajowej (podporucznik, pseudonim Ryszard, następnie Jacek II);
po wojnie profesor doktor medycyny, w latach 1970–1971 prorektor Akademii Wychowania Fizycznego
w Warszawie. Halina Szwarc była uczennicą prestiżowego w Łodzi, prywatnego Gimnazjum Żeńskiego Humanistycznego Heleny Miklaszewskiej. W latach 1935–1939 należała do harcerstwa. Po wybuchu II wojny światowej, mając 16 lat, zgłosiła się na ochotnika do pracy w konspiracji, początkowo w Służbie Zwycięstwu Polski, a następnie w Związku Walki Zbrojnej Okręgu Łódzkiego. Z polecenia dowództwa szybko i bardzo dobrze nauczyła się języka niemieckiego. Następnie, na polecenie tegoż dowództwa, podjęła starania o volkslistę powołując się na niemieckie korzenie babki (z d. Vogel). Aby odciąć się od środowiska łódzkiego, wyjechała we wrześniu do Kalisza, gdzie podjęła naukę w niemieckim gimnazjum. Tu z rekomendacji dyrektora gimnazjum, do którego uczęszczała otrzymała volkslistę najwyższej grupy, zmieniając jednocześnie nazwisko na „Klomb”. Już wtedy realizowała zadania wywiadowcze w zakresie obserwacji ruchu jednostek niemieckich. W lutym 1942 r. zdała maturę z wyróżnieniem. Początkowo była pod ps. Halina i Ryszard łączniczką i kolporterką prasy konspiracyjnej, a od listopada 1940 r. zastępcą szefa rejonu wywiadowczego w Kaliszu; była najmłodszą agentką wywiadu Armii Krajowej, nazywaną przez niektórych polską Matą Hari. Po aresztowaniu w 1942 r. jej bezpośredniego przełożonego ps. „Jacek Pierwszy” otrzymała polecenie wyjazdu do Rzeszy. Objęła funkcję szefa rejonu wywiadowczego i pełniła ją w okresie 1941/1942 jako „Jacek II”. Pseudonimu tego używała do końca konspiracji. Od 1943 r. należała do komórki Oddziału II Okręgu Łódzkiego AK, która zajmowała się wywiadem na terenie Niemiec Zachodnich i Północnych. Prowadziła działania wywiadowcze m.in. w Wiedniu i w Berlinie.
W listopadzie 1943 r. wyjechała do Wiednia pod pseudonimem „Jacek II” i tu, by nie wzbudzać podejrzeń, zapisała się na studia medyczne. Jej zadaniem tutaj było pisanie raportów o nastrojach w mieście
i kolportaż materiałów „akcji N” Działania wywiadowcze prowadziła m.in. w Wiedniu, Hamburgu, Berlinie
i Monachium. Do jej największych sukcesów wywiadowczych należało ustalenie położenia obiektów wojskowych w Hamburgu, co umożliwiło aliantom ich zniszczenie, otrzymała za to angielskie odznaczenie. Następnie podjęła pracę w berlińskim Archiwum Medycyny Wojskowej, skąd pozyskiwała przekazywane aliantom informacje, na podstawie których można było wnioskować o rozmieszczeniu oddziałów niemieckich na froncie wschodnim]. Od jesieni 1943 r. działała głównie na terenie Berlina. Prowadziła również akcje dezinformacyjne wymierzone w niemiecką administrację oraz kolportaż prasy podziemnej na terenie Bawarii i Austrii w ramach Akcji N. W 1944 roku została zatrzymana i przesłuchana po tym, jak posłużyła się fałszywą kartką żywnościową, ale nie zdekonspirowała się. W tym samym roku, po powrocie do rodzinnej Łodzi, została aresztowana przez Gestapo pod zarzutem działalności konspiracyjnej, torturowana i skazana na śmierć przez rozstrzelanie. Aresztowano ją wraz z matką 26 maja 1944. Matkę wysłano do Ravensbruck, Halinę poddano przesłuchaniom w gmachu Gestapo przy ulicy Anstadta
w Łodzi. Wyroku nie wykonano z powodu końca okupacji niemieckiej w Łodzi (19 stycznia 1945 roku).
W październiku 1945 w Katowicach ujawniła się przed komisją weryfikacyjną do przynależności do AK, zaś Zygmunt Walter-Janke oznajmił tam, że otrzymała Krzyż Virtuti Militari za akcję „Berlin”, Krzyż Walecznych za akcję „N”, i Brązowy Krzyż zasługi za akcję „Hamburg”.
Osiadła w Poznaniu gdzie wróciła na studia medyczne. Gdy jej matka wróciła z obozu w 1946 roku stanęła przed Sądem Rehabilitacyjnym w Łodzi. B. Jabłoński i Z. Walter-Janke oświadczyli na sądzie że Halina Kłąb przyjęła volkslistę na rozkaz władz wojskowych. Wróciła więc do nazwiska rodowego. Nie uchroniło to Jej przed represjami.
W 1948 r. ukończyła medycynę i rozpoczęła pracę w Klinice Akademii Medycznej w Poznaniu. Tu poznała swego męża, prawnika – Andrzeja Szwarca (ślub w 1949). Pomimo szykan UB, oskarżenia o kolaborację,
a następnie prześladowań przez reżim stalinowski za współpracę z Armią Krajową udało się jej z czasem kontynuować karierę naukową. Pracowała w II Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej
i prowadziła Wojewódzką Poradnię Chorób Tarczycy. W 1951 uzyskała doktorat. Ze względu na przynależność do AK uniemożliwiono jej pracę w Akademii Poznańskiej, mimo złożonego doktoratu.
W 1956 jako jedyny lekarz ratowała w przychodni przy ulicy Słowackiego w Poznaniu rannych podczas zajść czerwcowych. Podjęła starania o przywrócenie Izb Lekarskich oraz prowadziła badania nad stanem zdrowia więźniów obozów koncentracyjnych. W 1959 ukończyła przewód kandydacki po którym została docentem etatowym w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Poznaniu. W latach 1960–1964 obok pracy lekarskiej jako internista i endokrynolog prowadziła Zakład Medycyny Sportowej w WSWF i była prodziekanem tej uczelni.
W 1966 Rada Państwa nadała jej tytuł profesora nadzwyczajnego nauk medycznych. W 1964 r. rozwiodła się i przeprowadziła z dziećmi (synem Andrzejem i córką Magdaleną) do Warszawy. Po przeniesieniu służbowym od 1965 do 1969 była kierownikiem Zakładu Leczniczo-Profilaktycznego AWF i prodziekanem tej uczelni, a w latach 1969–1971 prorektorem. W latach 1973–1975 pełniła funkcję dyrektora Centrum Medycyny Sportowej, a następnie dyrektorem Instytutu Nauk Biomedycznych AWF w Warszawie. W 1976 zorganizowała i prowadziła Zakład Gerontologii przy Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego w Warszawie, była przewodniczącą Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Założyła w Polsce pierwszy oddział rehabilitacji gerontologicznej.
Będąc we Francji poznała prof. Pierre’a Vellasa z Tuluzy, który był twórcą pierwszego na świecie uniwersytetu trzeciego wieku (1973). W 1975 roku stała się inicjatorką powołania pierwszego w Polsce przy Centrum Kształcenia Medycznego – Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2000 r. za wybitne zasługi dla rozwoju medycyny polskiej oraz
w działalności społecznej na rzecz ludzi starszych została przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
opracowała: Krystyna Rawska
źródło obrazka: https://utwsgh.waw.pl/2024/11/03/pakt-na-rzecz-seniorow-2025-2/
