W dniu 30 października br. wysłuchaliśmy wykładu dr inż. Jacka Pieprzycy – o „Krętych ścieżkach do nagrody Nobla”.
Nagroda Nobla to najbardziej prestiżowe wyróżnienie jakie może spotkać naukowca. Pod koniec każdego roku cały świat z zapartym tchem oczekuje na werdykt Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Czasami budzi on kontrowersje, lecz częściej spełnia oczekiwania specjalistów. Trafność przyznawania tego wyróżnienia, szczególnie po latach, okazuje się nie zawsze właściwa. Oprócz kilku takich przykładów w prezentacji przedstawiono sylwetki i drogę naukową kilku uczonych, laureatów Nagrody Nobla, którzy stali się ikonami nauki. Bohaterami prezentacji byli:
- Albert Abraham Michelson – urodzony w Strzelnie, amerykański uczony, który swoje życie poświęcił eksperymentom mającym na celu udowodnienie istnienia mitycznego Eteru, mającego wypełniać kosmos, i umożliwiającego rozchodzenie się fal elektromagnetycznych
w tym światła. Życie uczonego przedstawiono w części prezentacji zatytułowanej „Dziwna historia tajemniczego ETERU – pasja i wytrwałość”. Tytuł ten jest uzasadniony tym, że Badaczowi nigdy nie udało się osiągnąć zamierzonego celu, gdyż dalszy rozwój nauki wykluczył konieczność istnienia owego medium. Mimo to Albert Michelson w 1907 roku został laureatem Nagrody Nobla za precyzyjne przyrządy optyczne i spektroskopowe oraz pomiary metrologiczne przeprowadzone przy ich użyciu. - Jocelyn Bell Burnell – w części zatytułowanej „Tajemnica migających gwiazd” przedstawiono sylwetkę młodej doktorantki Uniwersytetu w Cambridge, która w ramach swojej pracy doktorskiej była współtwórczynią radioteleskopu umożliwiającego obserwację bardzo odległych rejonów wszechświata i dzięki niemu jako pierwsza zaobserwowała istnienie dziwnych ciał niebieskich, które później nazwano pulsarami. Był to jeden z pierwszych dowodów empirycznych potwierdzających słuszność ogólne teorii względności A. Einsteina. Chociaż za to odkrycie przyznano 1974 roku Nagrodę Nobla, to pominięto przy tym udział młodej doktorantki, a nagrodę odebrali Jej promotorzy.
- Arno Allan Penzias i Robert Woodrow Wilson – w tym fragmencie prezentacji zatytułowanym „Czy naprawdę nie ma nic ciekawego w tym telewizorze ???” prelegent przedstawił historię „przypadkowego” odkrycia reliktowego promieniowania tła. Promieniowanie to jest pozostałością po „Wielkim Wybuchu” jak dziś określa się teorię powstania wszechświata. Odkrycie to stanowi empiryczny dowód na słuszność tej teorii. Pomimo, że prace nad zarejestrowaniem owego promieniowania prowadzono w innych renomowanych ośrodkach badawczych (np. Princeton University), to jednak A.Penziasowi i R. Wilsonowi udało się sygnał odkryć, chociaż Ich prace prowadzone były zupełnie w innym kierunku i początkowo odkrycie swe uważali za zakłócenie wynikające z niedoskonałości wykorzystywanej aparatury. Nagrodę Nobla odebrali w 1978 roku, a w uzasadnieniu tego werdyktu napisano za „odkrycie kosmicznego mikrofalowego promieniowania tła”.
- Maria Goeppert-Mayer – urodzona w Katowicach uczona pochodziła z rodziny, w której tradycje profesorskie były bardzo mocno zakorzenione i sięgały kilku pokoleń wstecz. Jednak Jej kariera naukowa usiana była dodatkowymi trudnościami ze względu na to, że była kobietą. Świadczy o tym chociaż fakt, że pierwszy pełnopłatny etat naukowy uzyskała dopiero w wieku 54 lat. Jednak jej geniusz, upór i pragnienie poznawania tajemnic zawartych w najmniejszych cząstkach materii jakimi są cząstki subatomowe pozwoliły osiągnąć jej szczyt najwyższy – Nagrodę Nobla przyznaną w 1963 roku za „odkrycia dotyczące struktury powłokowej jądra atomowego”. W części pt. „Piękność z Getyngi” wykładowca przedstawił sylwetkę Maria Goeppert-Mayer nie tylko jako wielkiej uczonej, ale również niezwykle dobrego, radosnego i życzliwego człowieka.
- James Dewey Watson i Francis Harry Compton Crick – w części zatytułowanej “Sekret ŻYCIA” zaprezentowano ciekawą drogę do poznania tajemnic kodu DNA zapoczątkowaną przez skromnego mnicha z Brna Gregora Johanna Mendla. Szczególną uwagę poświęcono kontrowersjom związanym z ostatecznym rozwiązaniem tego problemu i niedostatecznym docenieniu w nim udziału wybitnej uczonej Rosalindy Franklin.
- Richard Phillips Feynman – na zakończenie prezentacji w części pt. „Noblista to też CZŁOWIEK” zaprezentowano sylwetkę wielkiego fizyka, jednego z twórców współczesnej elektrodynamiki kwantowej, a jednocześnie uzdolnionego artysty brawurowo grającego na bongosach oraz zapalonego malarza Richarda Feynmana. Postać ta została zaprezentowana na zakończenie spotkania, zapewne z powodu niezwykle pozytywnych odczuć jakie budzi. Ilustruje to jedna z wielu złotych myśli, które wyraził R. Feynman, a które przeszły już do kanonu mądrości ludzkich. Na skargi Mamy jednego ze swych studentów, dziś cenionego pisarza naukowego, dziennikarza i prezentera telewizyjnego Marcusa Chown’a, dotyczące trudności z porozumieniem się z synem, który ciągle mówi o fizyce, Richard Feynman odpowiedział „Droga Pani Chown, proszę zignorować syna, który chce nauczyć Panią fizyki. Fizyka nie jest ważna. Miłość jest ważna.”
Prezentację zakończono jeszcze jednym cytatem, tym razem nie nagodzonego nigdy Nagrodą Nobla uczonego, lecz powszechnie wszystkim znanego Stephena Hawkinga, który wypowiadając te słowa, jak nikt, wiedział co mówi – „Nie można przeskoczyć tylko tych blokad, które stawiamy sobie sami
w głowie.”
Notatkę opracował Autor wykładu.