Unia Europejska wobec nowych wyzwań
W dniu 26.04.2024 słuchacze UTW w Świętochłowicach wzięli udział w spotkaniu
z dr Janem Olbrychtem – eurodeputowanym czterech kadencji nt.: „Unia Europejska wobec nowych wyzwań”.
Spotkanie odbyło się w sali konferencyjnej OSiR Skałka.
Jan Olbrycht jest doktorem socjologii, w latach 1990-1998 był burmistrzem Cieszyna,
a w latach 1998-2002 Marszałkiem Województwa Śląskiego.
W Unii Europejskiej (2004-2024) był wicekoordynatorem Komisji ds. budżetu
z ramienia Europejskiej Partii Ludowej. W 2018 roku został głównym negocjatorem Parlamentu Europejskiego w sprawie Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021-2027. Kierował intergrupą URBAN, jest monitorowanie przepisów europejskich dotyczących miast.
W latach 2007, 2014, 2018 otrzymał MEP Awards – Nagroda dla Posła Roku.
W 1952 r. na mocy traktatu ustanowiono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (6 państw).
W marcu 1957 roku sześć państw Europy Zachodniej podpisało Traktaty Rzymskie, które powoływały do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.
W 1987 roku wszedł w życie Jednolity Akt Europejski (przygotowanie do członkostwa Portugalii i Hiszpanii oraz przyspieszenie procesu decyzyjnego w ramach przygotowań do jednolitego rynku).
W 1993 roku wszedł w życie (po referendach w 12 krajach członkowskich) traktat
z Maastricht, powołujący Unię Europejską. Określono w nim ramy i harmonogram dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej. Rozszerzono zakres wspólnej polityki
o edukację, ochronę zdrowia, kulturę, sieci transeuropejskie i ochronę konsumenta.
Traktat z Amsterdamu podpisano w październiku 1997 (wszedł w życie w maju 1999) nadał UE możliwości zlecania Unii Zachodnioeuropejskiej misji różnego typu: humanitarnych, ratowniczych, po działania zbrojne.
Traktat z Nicei to umowa międzynarodowa podpisana w lutym 2001(wszedł
w życie w lutym 2003 roku). Daje on przewodniczącemu Komisji prawo do przydzielania komisarzom zakresu kompetencji i do zmiany ich podziału w trakcie kadencji. Traktat określa cele UE, zasady funkcjonowania instytucji UE, sposób podejmowania decyzji oraz relacje między UE, a państwami członkowskimi.
Przed Unią Europejską pojawiają się nowe wyzwania: ochrona zdrowia, zakup szczepionek w pandemii, wspólne badania nad rakiem.
Unia szybko zareagowała na pandemię. Ostatecznie zdecydowano się powierzyć zamówienia szczepionek – wraz z unijnymi pieniędzmi- wyłącznie Komisji (zarzucano jej zbytnią rozrzutność, ale do wewnątrzunijnej wojny cenowej o szczepionki nie doszło. W żadnej innej strukturze bogate państwa nie oglądałyby się na te biedniejsze – po prostu wykupiłyby dostępne specyfiki powyższych cenach. Utworzono unijny fundusz pandemiczny, o wartości 750 mld euro, przeznaczony (w ramach Krajowych Planów Odbudowy) na rozmaite inwestycje.
Obecnie ważnym tematem jest wspólna obrona. Gospodarki krajów Unii muszą się przestawić na gospodarkę wojenną. Aby współpraca w ramach NATO była prawidłowa, poszczególne kraje powinny przeznaczać min. 2% PKB na obronę (Polska przeznacza prawie 4%). Rządy muszą zagwarantować zakup broni na wiele lat. Należy dbać
o własny przemysł obronny, a nie tylko dokonywać zakupów na zewnątrz.
Unia rozszerzała się. Do UE może wstąpić każde demokratyczne państwo europejskie, które o to poprosi i zostanie zaakceptowane.
W 1973 roku do 6 państw założycieli dołączyły: Dania, Irlandia i Wielka Brytania.
W 1981 członkiem UE została Grecja, a w 1986 Hiszpania i Portugalia.
Następne rozszerzenie miało miejsce w 1995 roku, kiedy w skład UE weszły: Austria, Finlandia i Szwecja.
Polska wraz z 9 innymi państwami została członkiem UE w 2004 roku.
W 2007 dołączyły do UE Bułgaria i Rumunia, a w 2013 roku Chorwacja. Chorwacja aby zostać przyjęta do UE musiała przesunąć granicę ze Słowenią o 100m, co spowodowało, że Słowenia odzyskała dostęp do morza.
W 2020 roku wystąpiła z UE Wielka Brytania.
Unia Europejska zajmuje obszar ok. 4,23 mln km2, gdzie mieszka ok. 448mln ludzi
w 27 krajach W Parlamencie Europejskim obowiązują 24 języki urzędowe – co jest bardzo kosztowne.
Każdy kto wstępuje do UE musi zaakceptować istniejący stan prawny. Dopiero po wstąpieniu może dyskutować. W UE bez przerwy dyskutuje się i uzgadnia nowe rozporządzenia. Pewne sprawy trzeba czasem przegrać aby wygrać ważniejsze, praca w Unii polega na nieustannych negocjacjach.
Aktualnie już ok. 80% PKB Unii pozostaje w strefie euro. Polska powinna powoli zmierzać do strefy euro.
Najważniejszymi instytucjami Unii Europejskiej są:
1. Rada Europejska – obraduje w Brukseli; w obradach RE biorą udział premier lub prezydent (kanclerz) kraju członkowskiego. Zadaniem Rady jest wyznaczanie priorytetów i ogólnego kierunku polityki Unii Europejskiej. Spotkania Rady Europejskiej kończą się wydaniem specjalnego komunikatu, który musi być przyjęty jednomyślnie.
Spotkania RE prowadzi przewodniczący, którym w latach 2014-2019 był Donald Tusk
2. Rada Unii Europejskiej
W skład RUE wchodzą ministrowie ze wszystkich państw członkowskich UE. Rada koordynuje politykę unijną i bierze udział w stanowieniu prawa oraz w uchwalaniu budżetu. Rada obraduje w Brukseli i Luksemburgu.
3. Komisja Europejska
W jej skład wchodzą komisarze, po jednym z każdego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Jej członkowie są niezależni od rządów krajowych
4. Parlament Europejski
Obecnie w Parlamencie Europejskim zasiada 705 posłów wybranych w 27 państwach.
Przy dalszym rozszerzaniu UE zasada jednomyślności jest nie do utrzymania. Toczą się w tej sprawie negocjacje.
Dla Polski wstąpienie do UE oznacza, że w ciągu 20 lat członkostwa otrzymaliśmy 235mld euro, a wpłaciliśmy 78 mld euro (zysk netto dla Polski to 157 mld euro.
Pan dr Jan Olbrycht zakończył interesujące spotkanie zapewnieniem, że chętnie podejmie rolę naszego wykładowcy w kolejnym roku naszej działalności.
Notatkę opracował: Henryk Duda
źródło zdjęcia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Olbrycht_(polityk)#/media/Plik:Jan_Olbrycht_Sejm_2015.JPG
#/media/Plik:Jan_Olbrycht_Sejm_2015.JPG){kind=link}
Historia biblijna
W dniu 03.04.2024 r. wysłuchaliśmy wykładu ks. dra Stanisława Puchały: „Historia biblijna”.
Temat niezwykle obszerny, dlatego wykładowca przedstawił z konieczności, skrótowo kilka ważnych zagadnień.
Zgodnie z kalendarzem żydowskim, stworzenie świata nastąpiło w październiku 3761 p.n.e., stąd w roku 2024 trwa 5784/5785 rok. Stworzenie świata i człowieka zapisane
w biblii w Księdze Rodzaju, w rozdziałach 1-2 ma wartość opisową, a nie naukową.
W związku pierwszych ludzi Adama i Ewy urodziło się trzech synów: Kain (uprawiał ziemię), Abel (pasterz owiec) i Set.
Jahwe widział jak niegodziwie żyli ludzie na ziemi i żałował, że stworzył człowieka. Tylko Noe znajdował upodobanie w oczach Jahwe. Pan postanowił zniszczyć wszystkie istoty żywe za wyjątkiem Noego, któremu kazał zbudować arkę, aby uchronił się przed potopem.
Do arki wszedł Noe, jego trzech synów Sem, Jafet i Cham, żona Noego i trzy żony jego synów. Wprowadzono też wszystkie gatunki zwierząt, bydła, płazów i ptaków (po parze z każdego gatunku). Ulewa trwała przez czterdzieści dni. W siódmym miesiącu arka osiadła na górze Ararat. Od synów Jafeta wywodzą się ludy rozsiane na wyspach
w tamtej okolicy. Od synów Chama wywodzą się mieszkańcy Etiopii, Egiptu, Put
i Kanaanu. Z Etiopii wywodzi się Nimrod (legendarny myśliwy i władca Mezopotamii). Od Sema, ojca Hebrajczyków wywodzą się ludy semickie zamieszkujące w starożytności Bliski Wschód. Synem Teracha był Abraham (Abram -”kochający ojciec”) pierwszy
z hebrajskich patriarchów urodzony w Ur Chaldejskim. W Ur panował politeizm i była niespokojna sytuacja z powodu konfliktu autochtonów i amoryckich imigrantów. Pan kazał Abramowi opuścić Ur. Abram wraz z żoną Sarą (Saraj) i bratankiem Lotem udali się do Kanaanu. Tam panował głód więc udali się do Egiptu. Żona Abrama – Sara, była piękna, więc aby uratować swoje życie kazał jej mówić, że jest jego siostrą. Sarę zabrano na dwór faraona. Jahwe zesłał plagi na faraona i cały jego dom, z powodu zabrania Sary, żony Abrama. Faraon wydalił z Egiptu Abrama z żoną (wszystkich Hebrajczyków) z całym dobytkiem. Abram i Lot osiedli w Betel. Kraj był za mały, aby ich obu utrzymać ze względu na duże stada owiec i wołów, które posiadali. Wtedy Lot wybrał sobie dolinę Jordanu i ruszył ku Wschodowi. Abraham dostał od Pana ziemie izraelskie.
Starszy syn Abrahama Izmael urodzony przez niewolnicę Hagar jest przodkiem plemion arabskich. Izaak urodzony przez uważaną za bezpłodną Sarę, jest przodkiem Izraelitów i Edomitów.
Najbardziej pamiętnym zdarzeniem związanym z Izaakiem było złożenie go na żądanie Jahwe w ofierze przez ojca na górze Moria. Anioł cofnął nakaz słowami „ Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego ! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś Mi nawet twego jedynego syna”.
Synami Izaaka i Rebeki byli bliźniacy Jakub i Ezaw. Ezaw został myśliwym. Bóg wybrał młodszego syna Jakuba i obdarzył go błogosławieństwem. Jakub zaproponował bardzo głodnemu Ezawowi aby sprzedał swoje pierworództwo za miskę soczewicy. Również ojcowskie błogosławieństwo Jakub uzyskuje podstępem od niedowidzącego ze starości Izaaka. Z powodu gniewu brata ucieka do Charanu gdzie poślubia Rachelę i Leę.
Jakub (Izrael) miał 12 synów z czterema kobietami. Od synów Jakuba wywodzi się 12 plemion Izraela, pomiędzy które została podzielona ziemia za czasów Jozuego. Jedynie plemię Lewiego, którego członkowie byli kapłanami, nie otrzymało własnego terytorium.
Najmłodszy syn Jakuba i Racheli, Józef był znienawidzony przez braci gdyż donosił ojcu, co o nich mówiono złego. Gdy przyszedł do nich, podczas wypasania owiec, za namową Judy sprzedali go w niewolę Izmaelitom, donosząc ojcu, że został zabity przez dzikie zwierzęta. Został jednak sprzedany przez braci do Egiptu, gdzie stał się niewolnikiem Putyfara (dowódcy straży przybocznej faraona). Żona Putyfara oskarżyła go fałszywie o gwałt, więc go uwięziono. Tam zasłynął trafną interpretacją snów współwięźniów. Gdy faraon miał we śnie wizję siedmiu krów tłustych i siedmiu chudych oraz siedmiu kłosach pustych i pełnych, przypomniano sobie o Józefie. Wezwano go na dwór, gdzie wyjaśnił, że krowy symbolizują lata dobrych zbiorów
i nieurodzajów, a powtórzony motyw oznacza, że stanie się niebawem. Faraon ustanowił Józefa zarządcą całego Egiptu. Podczas siedmiu lat dobrych zbiorów zgromadził duże zapasy, które sprzedawał w latach głodu.
Ojciec Józefa wysłał 10 synów do Egiptu w celu nabycia zboża. Józef przebaczył braciom, następnie sprowadził całą rodzinę do Egiptu. W kilka lat po śmierci Józefa, Egipcjanie zaczęli ciemiężyć Izraelitów. Faraon kazał zabijać noworodki Izraelitów.
Mojżesz dziecko Amarama i Jochabeli urodziło się w ciszy, gdyż bóle porodowe były słabe. Po trzech miesiącach rodzice upletli kosz i puścili dziecko na rzekę, gdyż dłuższe ukrywanie zrobiło się zbyt niebezpieczne dla rodziny. Kosz wyłowiła Temutis córka faraona, co widziała siostra dziecka Miriam. Mojżesz jako dziecko był niezwykle urodziwy, więc nowa matka uczyniła go przyszłym następcą tronu. Mimo wygranej wojny z ludami Etiopii nastroje Egipcjan nie były mu przychylne. Uciekł do miasta Madiane i prowadził życie pasterza. Pewnego dnia udał się na górę Synaj i tam ukazał mu się Bóg w postaci krzaka, który płonął lecz się nie spalał. Nakazał Mojżeszowi wracać do Egiptu i przeprowadzić przez pustynię lud Izraela do Ziemi Obiecanej. Faraon nie chciał wypuścić Izraelitów i sprowadził na siebie gniew Boga w postaci plag. Pod ich naporem faraon wydał zgodę na odejście. Jednak wkrótce faraon zmienił zdanie i wysłał armię aby sprowadzić ich z powrotem. Bóg sprawił, że morze się rozstąpiło, Izraelici uciekli przez jego środek, pogoń zginęła w powracających na swe miejsce wodach. Po przybyciu na górę Synaj lud otrzymał od Boga 10 przykazań,
a Mojżesz spisał te prawa. Za szemrania przeciwko Mojżeszowi, Bóg skazał Hebrajczyków na czterdziestoletnią tułaczkę i oznajmił im, że dopiero ich synowie wejdą do Ziemi Obiecanej.
Po śmierci Mojżesza, przywódcą Izraelitów został Jozue, który wprowadził ich do ziemi Kanaan i podbił ją.
Pierwszym królem Izraela (XI wiek p.n.e.) został Saul. Z aprobatą proroka Samuela objął władzę jako charyzmatyczny wojownik, który uwolnił plemiona izraelskie od dominacji sąsiadów (Filistynów i Ammonitów).
Saul uczynił Dawida (syn Jessego i Mikal) grajkiem na lirze (harfie) na swoim dworze. Pojawił się później wśród armii żydowskiej przygotowującej się do walki z Filistynami. Podjął wyzwanie wojownika Goliata i pokonał go. Saul przyznał mu dowództwo armii w nadziei, że spotka go klęska. Przeliczył się więc próbował go zabić.
Po śmierci Saula Dawid udał się do Hebronu, gdzie został ogłoszony królem Judy, największego z pokoleń Izraela. Królem całego Izraela został ok. 1008 p.n.e. Syjon uczynił swoją rezydencją, a z Jerozolimy stworzył główny ośrodek religijny i stolicę państwa.
Następnym królem został Jedidia (Salomon) syn Dawida i Batszeby. Panował w latach 973-935 p.n.e. Zasłynął jako budowniczy. W ciągu siedmiu lat wybudował świątynię (pierwsza świątynia jerozolimska). Jako pierwszy władca izraelski korzystał
z rydwanów. Stworzył izraelską flotę.
Salomon słynął ze swej mądrości. Rozsądził, której kobiecie oddać dziecko bo jest jego matką. Kazał rozciąć dziecko na dwie połowy aby każda kobieta otrzymała po połowie. Prawdziwa matka wolała oddać je rywalce, niż pozwolić, by poniosło śmierć.
W 586 p.n.e. wojska babilońskie Dowodzone przez Nabuchodonozora II zdobyły
i splądrowały Jerozolimę. Pierwsze wysiedlenia Żydów do Babilonu rozpoczęły się 10 lat wcześniej, kiedy ten sam władca wtargnął do Jerozolimy, zrabował świątynny skarbiec i wysiedlił króla Jojakina.
Niewola babilońska kończy się w 538 p.n.e, kiedy król perski Cyrus wydał dekret pozwalający Żydom na powrót do siebie i odbudowę świątyni. W dziejach narodu wybranego rozpoczął się okres perski, który trwał do 332 p.n.e.
Gdy w Świątyni Jerozolimskiej Grecy zbudowali ołtarz ku czci Zeusa, Żydzi podnieśli bunt pod wodzą Judy Machabeusza. W 164 p.n.e Juda triumfalnie wkroczył do zdobytej Jerozolimy, dokonując ponownego poświęcenia odbudowanej Świątyni Jerozolimskiej.
Herod Wielki był królem Judei w latach 37 p.n.e. do 4 naszej ery, władcą Samarii, Jerozolimy, Jerycha. To on kazał pozabijać dzieci w Betlejem.
Powstanie Żydów w 66 r. przeciw rzymskiej opresji zostało przegrane. W 70 roku Tytus zrównał z ziemią Jerozolimę, a w 73 roku zdobył ostatni punkt oporu – Masadę.
Ostatni krotki okres żydowskiej niezależności to powstanie Bar Kochby w 132 roku. Trzy lata później zgodnie z rzymskim zwyczajem wojennym Wzgórze Świątynne zostało zaorane. Judea została przemianowana na Palestynę.
Polityczny syjonizm pojawił się w odpowiedzi na prześladowania i dyskryminację Żydów we Wschodniej Europie. W 1897 roku założono Organizację Syjonistyczną podczas Pierwszego Kongresu Syjonistycznego zwołanego przez Teodora Herzla
w Bazylei. Na program ruchu syjonistycznego składały się elementy ideologiczne
i praktyczne wspierające powrót Żydów do Izraela. Wpływy syjonizmu i poparcie brytyjskie (lord Balfour, 1917) zaowocowały kolejnymi falami emigrantów w latach:
– 1919-1924, 35 000 głównie z Rosji
– 1924-1932, 60 000, głównie z Polski
– 1934-1939,165 000, głównie z Europy Zachodniej i Środkowej (po dojściu Hitlera
do władzy).
Żydowskie odrodzenie narodowe i wysiłki zmierzające do odbudowy kraju spotkały się z silnym sprzeciwem strony arabskiej (masakra w Hebronie 1927 r.).
Izrael ogłosił niepodległość 14 maja 1948 roku. Następnego dnia wybuchła I wojna izraelsko – arabska (Egipt, Jordania, Syria, Liban, Irak). Wojna trwała 15 miesięcy, Izrael stracił ok. 6000 obywateli (1% ludności), ale odparł napastników. W ciągu czterech miesięcy niepodległości, do Izraela przybyło około 50 000 osób, głównie ocalałych
z Holocaustu.
11 maja 1949 roku Izrael stał się 59 państwem członkowskim ONZ.
Najnowsza historia Izraela i Palestyńczyków, jest tak skomplikowana, że nikt na świecie nie potrafi wymyślić i zrealizować scenariusza trwałego rozejmu i pojednania między stronami konfliktu. Notatkę
opracował : Henryk Duda
Jan Kiepura – nasz tenor, który zachwycił świat
W dniu 28.02.2024 wykład „Jan Kiepura – nasz tenor, który zachwycił świat” wygłosiła mgr Regina Gowarzewska.
Jana Kiepurę znają wszyscy. Wiadomości na jego temat jest bardzo dużo i wystarczyło by ich na kilkadziesiąt spotkań., i dlatego wykładowczyni zaproponowała, że przedstawi te, które są najbardziej interesujące i najmniej znane.
Jan Wiktor Kiepura urodził się 16 maja 1902 w Sosnowcu. Był synem piekarza Franciszka
i Marii „Miriam” z domu Neuman. Jest postacią niezwykle barwną, o której zazwyczaj mówiono: „dziecko szczęścia” Jego życiorys jest fascynujący….
Jako młodzieniec udzielał się w szkolnym chórze i grał w piłkarskiej drużynie – Victoria Sosnowiec. Latem 1928 r. w Truskawcu, popularnym w II RP uzdrowisku, Jan Kiepura poznał 21-letnią Zofię Batycką. Śpiewak zrobił na niej olbrzymie wrażenie. Rodzice Zofii
i Jana dali swoje błogosławieństwo dla związku, ale Kiepura stosunkowo szybko zaczął tracić zainteresowanie piękną dziewczyną, unikał spotkań.
W styczniu 1930 r. siedmioosobowe jury (m. in. Zofia Nałkowska, Juliusz Osterwa) zdecydowało, że drugi w historii tytuł Miss Polonia otrzyma Zofia Batycka. Osiem dni później, 5 lutego została pierwszą wicemiss w konkursie Miss Europe w Paryżu. Tytuł Miss Polonia przyniósł Zofii pierwszy kontrakt reklamowy z firmą kosmetyczną Miraculum, grała w filmach; w „Moralności pani Dulskiej” pokazała odsłonięte nogi (odbite w lustrze), dało jej to status pionierki scen erotycznych w polskich filmach.
Już w styczniu, ojciec Zofii (znany prawnik), zaczął zmieniać zdanie, a w kwietniu 1930r. wysłał list, do ojca Jana, Franciszka Kiepury, w którym przesądził o losie związku ich dzieci.
Marta Eggerth poznała Jana Kiepurę, gdy miała 14 lat. Zakochała się w nim od pierwszego wejrzenia. Była osobą niezwykle utalentowaną, odnosiła sukcesy zarówno na scenie operowej jak i w filmie. Spotkali się w Berlinie na planie filmu „Dla Ciebie śpiewam”(1934 r.). Film miał trzy wersje językowe, niemiecką, angielską i francuską. W wersji niemieckiej
i angielskiej występowała Marta Eggerth, w francuskiej Danielle Darieux. Wydawało się , że Kiepura był bardziej zainteresowany francuską aktorką , niż Martą Eggerth , która na planie filmowym była pod opieką swojej mamy. Jednak Kiepura zwrócił na nią uwagę i po latach przyznał, że był zadowolony z tego, że była w towarzystwie mamy, a nie innego mężczyzny.
Dwa lata później poranna gazeta „Polska Zachodnia”zapowiedziała:
Dziś, w sobotę 31 października 1936 r. pociągiem pośpiesznym z Wiednia o godzinie 7:30 rano przybędzie do Katowic nasz sławny rodak Jan Kiepura wraz ze znaną gwiazdą filmową Martą Eggerth, swoją narzeczoną. Para narzeczeńska zamieszka w przygotowanych specjalnie apartamentach Hotelu „Monopol”.
Podczas poprzedniego pobytu w hotelu 13/14 lipca 1936 Kiepura śpiewał w nocy z balkonu na pierwszym piętrze („Zejdź do gondoli” i „Umarł Maciek umarł”). Wielu mieszkańców wyległo do okien w piżamach i koszulach nocnych, na odgłos Jego śpiewu.
W zapowiedzianym dniu na katowickim peronie kłębił się tłum wielbicieli Kiepury. Państwo młodzi dotarli do hotelu (róg Dworcowej i Dyrekcyjnej). Dzień był deszczowy o godz. 10:30, drogę od hotelu do ratusza (200 m) przy rynku (tam mieścił się Urząd Stanu Cywilnego) musieli pokonać samochodem w ścisłym szpalerze policjantów. Ślubu cywilnego udzielił im prezydent Katowic Adam Kocur. Po ceremonii Kiepura przekazał 1000 złotych na rzecz katowickich bezrobotnych. Tym razem artysta odmówił śpiewu, usprawiedliwiając się chrypką. Wykrzyknął tylko z okna „Niech żyją Ślązacy”. Pani młoda po polsku pozdrowiła zgromadzonych (nauczyła się polskiego dla męża).
W przerwie wykładu wysłuchaliśmy dynamicznego kujawiaka Henryka Wieniawskiego w wykonaniu Jana Kiepury i Marty Eggerth).
W szczególnu sposób Jan Kiepura był związany z Krynicą-Zdrój, gdzie przez pewien czas mieszkali i pracowali Jego rodzice. Miał kłopoty z gardłem. W czasie jednej z młodzieńczych bójek doznał urazu nosa i przesunięcia chrząstek przegrody nosowej.
W hołdzie dla Krynicy wybudował hotel „Patria”(1932-1933), który stał się jednym
z symboli uzdrowiska. Wody tu odkryte miały dobrze wpływać na płodność. Przyjeżdżała tu towarzyska śmietanka z całej Europy (arystokraci, artyści, a nawet królowa holenderska Juliana). Aktualnie willa Patria pełni funkcję sanatorium.
Jan Kiepura wszędzie podkreślał, że jest Polakiem. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej (od 1916). W 1919 r. ochotnikiem w 1 Pułku Strzelców Bytomskich (został kapralem); był uczestnikiem I Powstania Śląskiego. Wybuch wojny w 1939 r. zastaje go
w Paryżu. Jako ochotnik chciał się zaciągnąć do wojska, ale odmówiono mu z uzasadnieniem : mamy tysiące ochotników, którzy lepiej strzelają, ale nikt z nich, tak wspaniale jak Pan nie śpiewa. Wkrótce wyjechał do USA, gdzie prowadził akcje propagandowe na rzecz Polski. Podczas występów często śpiewał polskie pieśni patriotyczne. Wynagrodzenie przeznaczał na wsparcie kraju; np.: iosenka „Brunetki, blondynki…(1935), którą stworzył dla polskiego artysty austriacki kompozytor Robert Stolz.
W styczniu 1925 zadebiutował indywidualnie tytułową rolą w „Fauście”Gounoda na scenie Opery we Lwowie. Później występował w Teatrze Wielkim w Warszawie. Po zakończeniu współpracy z Teatrem Wielkim udał się do Wiednia, gdzie otrzymał angaż do partii Alfreda w Zemście Nietoperza Johanna Straussa, syna w Theater an der Wien.
Frank Schalk zaangażował go do prowadzonej przez siebie Państwowej Opery (Staatsoper), gdzie pojawił się u boku Marii Jeritzy jako Mario Caravadossi w Tosce. Mimo, że w języku włoskim potrafił zaśpiewać tylko dwie główne arie (całą resztę śpiewał po polsku) zdobył uznanie krytyków.
W 1928 r. śpiewał w mediolańskiej La Scali debiutując z sukcesem w Tosce.
Nie znosił konkurencji, ani krytycznych opinii. W Warszawie w ostatnim momencie nie dopuszczono do pojedynku z innym tenorem, który był bardzo krytycznie nastawiony do Kiepury.
Kiepurę cechowała ogromna pracowitość, potrafił godzinami ćwiczyć jedną frazę lub pasaż, zanim osiągnął zadowalający go rezultat.
W lipcu i sierpniu piłkarze Zagłębia Sosnowiec pojechali do USA, początkowe rozgrywki nie wróżyły sukcesu, a raczej klęskę; podczas przerwy meczu z Vitorią Guiamares, drużynę
w szatni odwiedził Jan Kiepura. Wtedy padły słynne słowa: „Ja podbiłem Amerykę głosem,
a wy musicie nogami”. W rezultacie zdobyli Puchar Interligi Amerykańskiej; byli bliscy wywalczenia Pucharu Ameryki, przegrali dwumecz z Duklą Praga. Kilka dni później delegacja Zagłębia gościła na kolacji w Jego domu na przedmieściach Nowego Jorku.
W kolejnej przerwie wykładu zaprezentowano piosenkę ”Ninon, ach uśmiechnij się”.
Kieura miał smykałkę do interesów – grał na giełdzie. Na Broadwayu założył wraz z Mart Eggerth – Majestic Theatre (teatr operowy). Nie dawano im szans na sukces w tej lokalizacji. Spektakl ”Wesoła wdówka”, gdzie występował u boku żony, jako hrabia Daniło – małżonkowie do 1946 r. zagrali ponad 800 razy.
Placido Domingo powiedział, że gdyby Kiepura żył to by było czterech tenorów.
W kolejnej przerwie wysłuchaliśmy słynnych Pieśni neapolitańskich.
Jan Kiepura był niewątpliwie pierwszym tenorem showmanem; równocześnie z karierą muzyczną udzielał się sporadycznie aktorsko – wystąpił w 12 filmach muzycznych.
Upamiętniła go Krynica-Zdrój gdzie corocznie od 1967 r. odbywa się w sierpniu Festiwal im. Jana Kiepury. W Sosnowcu 15 maja 2002 roku odsłonięto pomnik Jana Kiepury usytuowany na rogu ulicy Modrzejewskiej i Warszawskiej (obecnie hotel), w której przed wojną mieściło się kino „Sfinks”; tam w 1924 r. Kiepura zaliczył oficjalny debiut śpiewając partię Fausta.
Aktualnie można przejść „Szlakiem Kiepury po Sosnowcu”.
Jan Kiepura utorował polskim wykonawcom, drogę na europejskie sceny operowe.
Zmarł nagle na atak serca dnia 15 sierpnia 1966 w miejscowości Harrison w USA. Spoczął
w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
W kondukcie pogrzebowym brało udział ok. 200 tysięcy osób.
Marta Eggerth zmarła w 2013 roku w Rye koło Nowego Jorku w wieku 101 lat. Tam została pochowana na miejscowym cmentarzu Greewood Union Cementery.
Mieli dwóch synów- Jana Tadeusza (1944) i Mariana Wiktora (1950).
Notatkę sporządził: Henryk Duda
źródło zdjęcia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Kiepura#/media/Plik:Jan_Kiepura,_1935.jpg
Schowane za maskami, czyli historia zaginięcia Commedii dell’arte
W dniu 20 marca 2024 z wykładem pt. „Schowane za maskami, czyli historia zaginięcia Commedii dell’arte” wystąpił p. Wojciech Pytel.
Commedia dell’arte – komedia ludowa powstała we Włoszech w połowie XVI wieku, wywodząca się z tradycji antycznego mimu, rzymskiej pantomimy i błazeńskich popisów średniowiecznych wędrownych aktorów posługujących się gestem, ruchem, kostiumami itp.
Podstawowe jej cechy:
– gra aktorska jako profesja
– powtarzalność postaci scenicznych prowadząca do utrwalenia się pewnych komicznych typów, o charakterystycznym wyglądzie i zachowaniu zwanych maskami
– improwizacja jako technika komediowa
– wprowadzenie kobiet na scenę ( co było najważniejsze).
Commedia dell’arte rozkwitała we Włoszech i odniosła także sukces we Francji. Ta forma teatru ludowego opierała się na grze zespołowej. Aktorzy biorąc sobie za kanwę scenariusz, swobodnie improwizowali, wymyślali teksty stosowne do sytuacji, tworzyli zabawne gagi, zwane wówczas lazzi. Grupy teatralne używały technik pozwalających na omijanie barier językowych i cenzury.
W połowie XVI wieku zaczęto podpisywać pierwsze kontrakty – aktorstwo stało się zawodem.
Stosowane techniki:
– Canovaccio polegała na improwizowanym opisie scen ale bez słów.
– Grammelot to imitacja języka używanego w teatrze satyrycznym, bełkot ad hoc, który brzmi jak
język (dźwięki nie miały kluczowych słów) w połączeniu z mimiką.
Carlo Goldoni (1707- 1793), komediopisarz, z zawodu prawnik był autorem około 200 komedii. Przeciwstawił się i odnowił formę schyłkową Commedii dell’arte. Głosił powrót do pełnego literackiego tekstu, do realizmu w przedstawieniu obyczajów, do prostego języka bez wymyślności barokowego stylu. Trwałymi dziełami z jego dorobku pozostało kilkanaście komedii pełnych werwy, życzliwie spoglądających na człowieka (Wenecja).
Commedia dell’arte – to kolebka gry ciałem, pantomima niezwykle szeroka i wyrazista oparta na kontrapunktach, izolacji i umiejętnościach akrobatycznych. Na scenę wprowadzono kuglarstwo, do tej pory obecne tylko na festynach i był to ważny element przedstawienia.
Muzyka stała się komponentem całości, a muzycy byli ważni w spektaklu.
Gra była nie tylko do widza ale i przez widza.
Kontakt z publicznością był ciągły. Improwizacja była oparta na żartach sytuacyjnych związanych
z danym miejscem, osobami i wydarzeniami.
Archetypy (maski):
Arlekin (Zanni), maska komiczna, ma wyciągnięty nos, nosi ciężary. Jego archetyp to małpa lub kot. Arlekin to przebiegły głupiec, oszust, sługa-błazen z Bergamo w czarnej masce, ubrany w kostium zszyty z kolorowych trójkątów albo rombów. Jego przyjacielem jest Brighella, a miłością Kolombina.
Kolombina, (maska poważna) usługuje młodym damom, lekka, zalotna, zabawna, zuchwała
i piękna. Nosi ona wiele kostiumów, od zwykłego stroju pokojówki, aż do fantastycznego białego kostiumu jaki zachował się w pantomimie. Pełni rolę narratora, występuje bez maski. Kocha lub jest kochana przez Arlekina.
Zakochani (Innamorati).
W sztukach wszystko w pewnym sensie kręciło się wokół kochanków. Kochankowie nie noszą masek. Postacie te poruszają się elegancko i płynnie, dążą do perfekcji. Mają tendencję do nadmiernego dramatyzowania wszelkich emocji jakie wyrażają. Zwykle to syn lub córka możnych. Są jak gołębie i łabędzie.
Capitano (Kapitan- maska komiczna).
Kapitan wywodzi swoje pochodzenie ze starożytnych czasów, występuje jako osobistość przyciągająca uwagę. To pyszałek i samochwała, cudzoziemiec, zwykle Hiszpan lub Turek.
W przypadku możliwości bójki okazuje się tchórzem. Odziany jest w strojne szaty, z długim nosem i strasznymi wąsami, budzi przerażenie swoim wyglądem. To kobieciarz, który szuka szczęścia i odpowiedniego momentu podczas swoich wędrówek.
La Signora (Dama).
Jest twardą, piękną i wyrachowaną kusicielką. Nosi bardzo szerokie sukienki i mocny makijaż, używa nadmiernych gestów. Mogłaby być kurtyzaną, ale zazwyczaj udaje jej się dostać do domu starszego mężczyzny (Pantalone), którego zdradza. Głównym celem jest zaspokojenie potrzeb fizycznych. Zwykle spoza miasta i niewiele o niej wiadomo.
Dottore (Balanzone – maska komiczna).
Starzec ten jest pedantem, albo szarlatanem, arogancki, uwielbia rozmawiać i pojawia się jako filozof uczony albo lekarz. Uwielbia jeść i pić, służy za cel pośmiewiska. Jego kostium to czarny strój profesorski (do kolan) i ciemny płaszcz. Archetyp to świnia z nadwagą (parodia naukowców).
Pantalone
Z zawodu kupiec wenecki o wysokim statusie. Rogacz, oszukiwany ojciec, stary skąpiec, zawsze stanowi źródło śmiechu podszytego okrucieństwem. Jest wredny dla swoich sług. Jest lubieżnikiem, pożądał Colombiny. Jego czerwony (obecnie czarny ) płaszcz, tureckie pantofle i czerwona czapka stały się tradycyjne. Archetyp – stary indyk.
Magnifico (Król Królów).
Magnifico to najpotężniejsza postać w świecie Comedii dell’Arte. Jest starcem lecz wciąż u władzy i pełen sił. Nigdy nie jest impulsywny, zawsze ma kontrolę, dominuje i wymaga. Otacza go kulista bariera – postacie mają tendencję do więdnięcia w otaczającym go kręgu. Jest jak orzeł – zawsze patrzy w dół.
Lazzi (z włoskiego lazzo, żart lub dowcip) to typowe programy komediowe.
Wykonawcy (zwłaszcza grający Arlekina), mieli tego w swoim repertuarze wiele przykładów i umiejętnie improwizując wplatali je w fabułę kilkudziesięciu różnych scenariuszy komediowych.
Te fizyczne sekwencje mogły być improwizowane lub zaplanowane wcześniej i często były używane do ożywienia publiczności podczas przeciągania sceny lub zadziwienia publiczności.
Czasami lazzi mogło odbywać się w tańcach lub piosenkach przy akompaniamencie instrumentów smyczkowych.
25 lutego cały świat świętuje narodziny komedii dell’arte (Commedia dell’Arte Day).
Jedyna scena w Polsce , oferująca stale spotkania ze sztuką rodem z XVI wieku to Krajowa scena Commedii dell’Arte w Teatrze Praska 52 w Krakowie. Powstała z inicjatywy Teatru Praska 52 i Studio Dono w maju 2016.
Scena Gliwicka 120 w Katowicach zapraszała na ciekawy spektakl Zemsta. Dell’arte – „Teatr Gry
i Ludzie” (adaptacja tekstu Aleksandra Fredry). Każdy kto chciał mógł przypomnieć sobie słynne wersy Cześnika, Papkina czy Rejenta Milczka, zobaczyć oryginalne włoskie maski, a przy tym dobrze się bawić. „Jeśli nie chcesz mojej zguby, do teatru weź mnie luby” – kusiła strona internetowa. Wydarzenie miało miejsce 19.02.2024 r.
Na świecie Commedia dell’Arte jest bardziej popularna niż w Polsce.
Słuchacze UTW z zainteresowaniem wysłuchali wykładu przedstawionego przez p. Wojciecha Pytel. Na szczególne uznanie zasłużyły wstawki aktorskie wykładowcy, ukazujące ruchowo i głosowo zachowanie postaci, które przedstawiał – nagrodzono je sowitymi oklaskami.
Notatkę sporządził: Henryk Duda
źródło zdjęcia: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Commedia_dell%27arte_-_troupe_Gelosi.JPG
Nedim
W dniu13 marca 2024 r. gościem naszych słuchaczy był członek Rady Kooredynacyjnej Światowego Kongresu Tatarów Krymskich w Polsce – Nedim Useinow, politolog
w Zakładzie islamu europejskiego na Orientalistyce Uniwersytetu Warszawskiego.
Nedim Useinow opowiedział o Krymie sprzed 2014 roku, po okupacji, oraz po 24 lutego 2022 r., o represjach, przeprowadzanych przez władze rosyjskie, losie Tatarów Krymskich
i wierze społeczeństwa ukraińskiego w powrót Krymu.
Tatarzy krymscy stracili swój głos. Nie mogą przemawiać i opowiadać światu o tym, co się z nimi dzieje. „Prawda jest bardzo mocno zagłuszana przez Kreml. W tym czasie, opowieść o zmaganiach z rosyjską okupacją jest bardzo istotna” – dodaje.
Tatarzy krymscy nie zgadzają się z sytuacją panującą na Krymie. Naród ten miłuje wolność. Dziś Tatarzy krymscy nie mogą buntować się w sposób widoczny, każdy przejaw obywatelskich niepokojów jest brutalnie tłumiony. Dostają oni bowiem wyroki za to, że nie zgadzają się z rosyjską okupacją. Od aneksji półwyspu przez Federację Rosyjską, wysiedlanie stamtąd Tatarów rozpoczęło się na nowo. Zamykane są krymsko-tatarskie szkoły czy wypiera się aktywnych obywateli. Władze moskiewskie przymuszają ich do przyjęcia rosyjskiego obywatelstwa, a tych, którzy się przed tym wzbraniają, pozbawia się dostępu do usług publicznych. Na Krymie żyje dziś ok. 300 tys. Tatarów Krymskich. Masowa depopulacja sprawia, że ich liczba maleje; liczna tatarska diaspora, oprócz Polski, zamieszkuje również m.in. w Uzbekistanie. Najwięcej Tatarów Krymskich, bo aż 2 mln żyje
w Turcji. Jak mówił nasz wykładowca, militaryzacja Krymu przez Rosjan wywołała ogromne niedobory wody na półwyspie. Sytuacja gospodarcza na Krymie jest bardzo trudna, ponieważ Rosjanie inwestują tylko w dwa sektory: militarny oraz sektor administracji publicznej. Ci ludzie żyją godnie, ponieważ zajmują się oni bezpieczeństwem. Gospodarka Krymu jest w trudnej sytuacji z powodu braku wody. Kiedy Ukraina zamknęła kanał stąd też 80 proc.
Menim Ukrainam
Nedim Useinow: urodziłem się w Uzbekistanie, w deportacji, na którą mój naród skazał Stalin
w 1944 roku. Odebrał w ten sposób dziadkom i rodzicom ojczystą ziemię, której nigdy nie zastąpił już ani Uzbekistan ani cały ZSRR. Bo kolejne pół wieku przodkowie starannie pielęgnowali w zbiorowej świadomości narodu obraz sowieckiego „Imperium zła” i przywiązanie do idei powrotu („avdet”) jako celu nadrzędnego.
Rozpad ZSRR przerósł oczekiwania ruchu narodowego Tatarów Krymskich, doprowadzając między innymi do powstania niepodległej Ukrainy, w której składzie znalazł się Krym. Okazało się bowiem, że oprócz powrotu do historycznej ojczyzny dostaliśmy szansę udziału w budowaniu własnego państwa. Ten tylko wie jakie to szczęście mieć własny kraj i czuć się jego współgospodarzem kto go stracił na długo. Tak jak pokolenia Tatarów Krymskich
i Ukraińców, które dekadami walczyły o suwerenność państwa ze wspólnym wrogiem. Dopiero połączonymi siłami – począwszy od zrywów niepodległościowych w latach 1917-1921 i współpracy Centralnej Rady z Dyrektoriatem poprzez kooperację ruchów dysydenckich, której symbolicznymi przedstawicielami byli Hryhorenko i Dżemilew, skończywszy na bliskich kontaktach Ruchu
z Medżlisem w latach 90. minionego wieku – udało się skutecznie umacniać niepodległość Ukrainy
i zapewnić Krymowi bezpieczną przystań, a Tatarom – poczucie bycia gospodarzami we własnym domu.
Seminarium poświęcone współpracy polskich i krymsko-tatarskich organizacji pozarządowych czerwiec 2005 – Krym, Ukraina.
Kiedy w 2001 roku opuszczałem rodzinny dom, by podjąć studia w Polsce i zostać tu na dłużej, byłem już świadomym Ukraińcem, a ta moja obywatelska tożsamość raczej wzbogacała etniczną przynależność do narodu krymskotatarskiego. Minęła tylko dekada od masowej repatriacji Tatarów Krymskich do historycznej ojczyzny w latach 1989-1991, ale ten czas wystarczył, żeby wychować pierwsze pokolenie młodych ludzi, dla których Krym to była i jest Ukraina. W kolejnym dziesięcioleciu pojawiła się generacja urodzonych w wolnym kraju obywateli, a Kijów, naturalnie, był ich stolicą. Setki lat niewoli rosyjskiej i sowieckiej nie wystarczyły Moskwie by nas złamać, 20 lat w wolnej Ukrainie podbiły nasze serca, myślę, na zawsze.
Proces odrodzenia kulturowego i politycznego Tatarów Krymskich przerwała rosyjska okupacja, która rozpoczęła się w 2014 roku. I choć agresja Kremla nie stała się nowością, a raczej kolejnym dowodem chęci unicestwienia naszej państwowości, ostatecznie zbliżyła do siebie Tatarów i Ukraińców. Uświadomiła, że w pojedynkę nie mogą wiele, ale tylko razem są w stanie osiągnąć wszystkie cele: utrzymać suwerenność państwa, rozbudować demokrację i zapewnić sobie dobrobyt.
Kiedy oglądałem, jak po Chreszczatyku maszerują ukraińscy żołnierze na oczach wiwatującego tłumu, a na niebie nad Kijowem słychać było huk bojowych samolotów, które ćwiczą przed kolejną Paradą Niepodległości, odczuwałem dumę i radość. Wzmacnia się wiara w pokonanie trudności, problemów
i słabości młodej demokracji.
Gdziekolwiek mnie los zawiedzie, będę taką moją Ukrainę wspierać i promować.
Notatkę sporządziła: Krystyna Krzemińska
Hemingway – skomplikowana osobowość
W dniu 21.02.2024 r. wysłuchaliśmy wykładu mgr Mariana Piegzy „Hemingway – skomplikowana osobowość ”.
Ernest Hemingway urodził się 21.07.1899 r. w Oak Park na przedmieściach Chicago.
Jego ojciec Clarence Hemingway był lekarzem, a matka Grace- Hall Hemingway śpiewaczką operową i nauczycielką muzyki.
Mieszkali w obszernym domu, gdzie matka miała własne studio, a ojciec biuro.
Grace często grała na koncertach w okolicy. Domem zajmował się ojciec i pokojówka. Taka postawa nie przyciągała do niego pacjentów. Dochody nie były wystarczające; te problemy przyczyniły się do jego samobójczej śmierci w 1928 roku.
Matka była despotyczna,wymogła aby syn nauczył się grać na wiolonczeli, pomimo jego protestów. Taka postawa matki powodowała narastające problemy, trudne dla Ernesta. Rodzina posiadała dom letniskowy, gdzie jako kilkulatek nauczył się od swojego ojca polowania, łowienia i obozowania w lasach nad jeziorami.
Miał 4 siostry (Marcelline – 1898, Ursula – 1902), Madelaine – 1904, Carol – 1911) i brata (Leicester – 1915). Ernest zmuszony był nosić ciuchy po starszej siostrze, co zostało uwidocznione na zdjęciach z dzieciństwa. W szkole średniej Ernest występował ze swoją siostrą Marcelline w szkolnej orkiestrze. Na pierwszym roku chodził na zajęcia dziennikarskie, które zorganizowano w taki sposób, jakby w klasie była prowadzona redakcja gazety. Prace Hemingwaya kilkukrotnie publikowano w gazetce.
Po ukończeniu liceum rozpoczął pracę w gazecie „The Kansas City Star”. Pracował tam pół roku, a porady redakcyjne w stylu : używaj krótkich zdań, energicznych słów, bądź pozytywny, a nie negatywny, stały się podstawą stylu w jego twórczości. Ernest w sposób zdecydowany odsunął się od matki.
W 1918 r. Hemingway stawił się na rekrutację do Czerwonego Krzyża i został wpisany na listę kierowców ambulansów we Włoszech. W czerwcu trafił na front. Pierwszego dnia pobytu w Mediolanie został wysłany do zbombardowanej fabryki, gdzie wraz z innymi szukał ciał kobiet. To zdarzenie opisał w książce „Śmierć po południu”.
W lipcu został ranny podczas ostrzału moździerzowego. Doznał ciężkich ran od odłamków, wskutek czego poddany został operacji i spędził sześć miesięcy na rekonwalescencji w szpitalu w Mediolanie. Tam zakochał się w pielęgniarce Agnes von Kurowsky. Gdy wyzdrowiał, w styczniu 1919 wrócił do Stanów i razem z Agnes postanowili wziąć ślub. W marcu Agnes oświadczyła Ernestowi listownie, że zaręczyła z włoskim oficerem. Hemingway po odmowie Agnes był zrozpaczony i w każdym kolejnym związku to on pierwszy odchodził od żony zanim zostałby ponownie porzucony.
Hemingway to osobowość dwubiegunowa. Dwubiegunowość polega na cyklicznie nawracających stanach przygnębienia i nadmiernej aktywności. Polował na grubą zwierzynę w Afryce. Dla relaksu w Hiszpanii chodził na corridę. Łowił duże ryby np. marliny (maksymalna długość to 5m, waga 800kg).
We wrześniu 1920 przeniósł się do Chicago, gdzie pracował jako redaktor miesięcznika Cooperative Commonwealth. Tam poznał Hadley Richardson i po kilku miesiącach znajomości zdecydowali się pobrać i wyjechać do Europy. Ernest i Hadley wzięli ślub we wrześniu 1921, a dwa miesiące później wyjechali do Paryża. Tam Hemingway dostał pracę jako reporter Toronto Star. Zamieszkali w małym mieszkanku w Dzielnicy Łacińskiej. W Paryżu poznał wielu sławnych autorów (pisarzy, malarzy), a Gertruda Stein, stała się jego mentorką. Wprowadziła go do świata artystów i pisarzy emigracyjnych w dzielnicy Montparnasse.
W 1923 para wróciła do Toronto, gdzie w październiku urodził się pierwszy syn Jack Hemingway. W Toronto nudził się i tęsknił za Paryżem. Wolał być pisarzem niż znowu dziennikarzem.
W 1926 zaczął romansować z Pauliną Pfeiffer. Kiedy Hadley dowiedziała się o tym poprosiła o separację, a w listopadzie oficjalnie wniosła o rozwód. Podzielili swój dobytek, a dodatkowo Hadley przyjęła ofertę Hemingwaya otrzymania zysków pochodzących z powieści „Słońce też wschodzi” (wcześniejsze przeżycia ze święta Sanfermines w Pampelunie), która przyniosła mu światową sławę.
Para rozwiodła się w styczniu 1927, a w maju Hemingway ożenił się z Pfeiffer. Przed zawarciem małżeństwa Hemingway przeszedł na katolicyzm. Para opuściła Paryż w marcu 1928 i udała się do Kansas City, gdzie w czerwcu urodził się ich syn Patrick. Paulina miała trudny poród, co zostało opisane w powieści” Pożegnanie z bronią”. Zamieszkali w domu Hemingwaya w Kay West na Florydzie.
źródło zdjęcia: https://floryda.pl/dom-ernesta-hemingwaya-zwiedzanie/
Latem 1929 roku w Hiszpanii pracował nad kolejną książką” Śmierć po południu” (obszerny traktat o walkach byków).
W 1930 złamał rękę w wypadku samochodowym, a ból odczuwał przez kolejny rok.
Trzeci syn Gregory urodził się w listopadzie 1931 w Kansas City.
W 1933 Hemingway wraz z żoną udali się na safari w Afryce. W trakcie polowań Hemingway zachorował, dlatego musiał być transportowany samolotem do Nairobi. To wydarzenie opisał w opowiadaniu „Śniegi Kilimandżaro”.
W 1937 Hemingway został korespondentem i relacjonował wydarzenia związane
z hiszpańską wojną domową. W Hiszpanii dołączyła do niego dziennikarka Martha Gelhorn. Wiosną 1939 Hemingway dopłynął na Kubę i w Hawanie wynajął pokój w hotelu,
Dołączyła do niego Martha, po czym wynajęli posiadłość Finca Vigia niedaleko Hawany. Po rozwodzie pisarza z żoną Pauliną, wziął z Marthą ślub w dniu 21 listopada 1940. Hemingway przeniósł swoją letnią rezydencję do Ketchum, a zimowy dom na Kubę. Na Kubie napisał jego najbardziej znaną powieść „Komu bije dzwon” opublikowaną w październiku 1940 roku. Miał tam łódź Pilar i pływał nią po Karaibach. W latach 1942-1944 na tej łodzi patrolował wody wzdłuż wybrzeża Kuby (FBI założyła mu teczkę).
W Hawanie w barze El Floridita, który często odwiedzał, znajduje się jego pomnik.
W okresie od maja 1944 do marca 1945 przebywał w Europie. W Londynie poznał Mary Welsh, korespondentkę magazynu Time, w której się zauroczył. W Londynie
w wypadku samochodowym doznał wstrząśnienia mózgu. Z Mary Welsh wzięli ślub w 1946 i byli razem aż do śmierci pisarza.
Hemingway był obecny podczas lądowania wojsk w Normandii; w dniu 25 sierpnia był obecny przy wyzwoleniu Paryża.
W 1947 roku Hemingway otrzymał Brązową Gwiazdę w dowód uznania jego męstwa podczas II wojny światowej.
W ciągu 8 tygodni napisał opowiadanie „Stary człowiek i morze”, za które w 1953 r. otrzymał Nagrodę Pulitzera.
W 1954 r. będąc w Afryce uczestniczył w dwóch katastrofach lotniczych. W ramach prezentu świątecznego dla Mary wynajął lot samolotem nad Kongiem Belgijskim. Samolot zahaczył o nieużywaną linię telegraficzną. Zmuszeni byli awaryjnie lądować; Ernest odniósł obrażenia głowy, a Mary miała złamane dwa żebra. Musieli dostać się do szpitala w Entebbe, wynajęli więc kolejny samolot, który zaczął palić się zaraz po starcie, wówczas Ernest doznał wstrząśnienia mózgu i poparzenia rąk.
Hemingway był miłośnikiem kotów, szczególnie polidaktyli (rodzą się z większą, niż przeciętna, liczbą palców). Zbudował dla nich specjalną wieżę. Pierwszą kotkę otrzymał w podarunku i nazwał ją Śnieżką. Na jego posesji znaleziono również 4 nagrobki psów.
W październiku 1954 r. otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie literatury.
Hemingway bał się rewolucji na Kubie (Castro wywłaszczył nawet własną rodzinę). Pogłębiała się depresja pisarza. Na polecenie Johna Edgara Hoovera (szefa FBI) pisarz w latach pięćdziesiątych, był śledzony przez agenta FBI w Hawanie. Hemingway miał obsesję, że wszędzie go śledzą. W lipcu 1960 r. Ernest i Mary ostatecznie opuścili Kubę.
W kwietniu 1961 o pierwszej w nocy w kuchni Mary zobaczyła męża trzymającego strzelbę. Przyjechał lekarz, który zabrał go do szpitala w Sun Valley, a następnie do kliniki gdzie leczyli go elektrowstrząsami; wrócił do domu 30 czerwca 1962. Rankiem 2 lipca 1962 r. Hemingway zastrzelił się ze swojej ulubionej strzelby w domu w Ketchum.
W 1965 roku Mary Hemingway utworzyła fundację Hemingwaya, a w 1970 r. podarowała dokumenty męża bibliotece im. Johna F. Kennedy’ego.
Ernest Hemingway był jednym z najwybitniejszych pisarzy XX wieku – postać ciekawa i barwna, trudno jednak odpowiedzieć twierdząco na pytanie czy szczęśliwa ?
Notatkę z wykładu sporządził: Henryk Duda
źródło zdjęcia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:ErnestHemingway.jpg
Co to jest awangarda? Część III
W dniu 24stycznia 2024 r. wysłuchaliśmy wykładu dr Barbary Lewickiej „Co to jest awangarda? Część III”.
Rozpoczynając wykład dr Lewicka przypomniała o poprzednich częściach spotkań ze sztuką, I-ej i II-ej tego cyklu.
Sztuka: starożytny Egipt – piramidy, freski, papirusy, malunki (postacie symboliczne).
Grecja – wazy, amfory, freski (budynki sakralne i prywatne), rzeźby, odkrywające piękno ciała (atleci). Rzym – rzeźby (herosi, bogowie), freski (dom Wettiuszów w Pompejach).
Bizancjum – (Hagia Sofia), mozaiki, złote tło, postaci smukłe, dostojne, nienaturalne (nawet cesarze są mali).
Średniowiecze również nie odzwierciedlało świata rzeczywistego (odwrót od człowieka), piękne miniatury – ilustracje w księgach.
Dopiero Renesans odkrywa na nowo antyk, następuje wzrost zainteresowania ciałem człowieka.
Szczególne zasługi ma tu malarstwo włoskie. Sztuka staje się bardziej wysublimowana.
Takie obrazy tworzył malarz Jan Vermeer van Delft (1632-1675) wykorzystując mistrzowsko grę świateł, np.: „Dziewczyna z perłą”.
Światło jest również ważnym elementem malarstwa Auguste Renoira, który używa naturalnego światła teatru do oświetlania twarzy i ubrań bohaterów. Obraz „W teatrze” (1876) prezentuje elegancką parę w teatrze otoczoną ludźmi lubiącymi show.
Barok jest bogaty i strojny, gra światłem jest ważna. Jeszcze bogatszy w ozdoby jest Rococo (Rocaille – ornament asymetryczny, zbudowany z form przypominających muszlę, koguci grzebień lub płomienie).
W XVIII i XIX w. sposób malowania określa akademia (Francja). Początkowo stawia na artyzm , ale szybko zaczyna się usztywniać; sztuka staje się powtarzalna; artysta nie mógł wyrażać siebie.
„Napoleon przekraczający Przełęcz Św. Bernarda w 1800 roku” – obraz który namalował Jacques Louis David (istnieje pięć zbliżonych wersji), został wykorzystany przez setki artystów (np. Piotra Michałowskiego – „Napoleon na koniu”, Kehinde Wiley, „Napoleon leading the Army over the Alps”- 2005) , w podobnym stylu.
Koń stający dęba według tradycji starożytnej symbolizował władzę.
Przełom stanowił Impresjonizm – lata siedemdziesiąte XIX wieku we Francji. Od tytułu obrazu Claude Moneta „Impresja wschód słońca”(1872), powstała nazwa kierunku. Artysta przenosił
na płótno swoje emocje, zmieniające się rzeczywistość.
Giotto di Bondone (zm.1337) stworzył m.in. wspaniałe freski w kaplicy Scrovegnich w Padwie.
Uwagę przykuwa Opłakiwanie Chrystusa (1306).
Oczy wszystkich postaci na obrazie skupiają się na Chrystusie. Dwie osoby siedzące tyłem to wypełnienie kompozycji. Dominującym kolorem jest niebieski.
Henri Matisse (1869-1954) wysoko cenił Giotta. Inspiracją do namalowania obrazu „Basen” na pewno były freski w kaplicy w Padwie.
Juan de Espinosa (XVII wiek) malarz barokowy specjalizował się w martwych naturach;owoce, które malował : winogrona, jabłka, gruszki itd., wiernie odzwierciedlały rzeczywistość.
Inaczej wyglądają jabłka na obrazie Paula Cezanne’a „Martwa natura z jabłkami i pomarańczami” (1895-1900). Intensywnie czerwone jabłka leżą na obrusie i talerzu, ich kształt jest mocno zgeometryzowany; równie zaburzoną perspektywę można zauważyć na obrazie „Martwa natura
z wiśniami i brzoskwiniami” . Twórczość Cezanne’a uznaje się za pomost między postimpresjonizmem, a kubizmem.
Zaburzoną perspektywę można zauważyć na obrazie „Ostatnia wieczerza” (1325-1330), namalowanym przez Ugolino da Siena (Ugolino di Nerio).
Henri Matisse (1869-1954) twórca fowizmu (1905-1907, kierunku w malarstwie francuskim, na początku XX wieku, charakteryzująego się żywą i oderwaną od rzeczywistości kolorystyką dzieł. Porównując jego obraz „Kobieta w kapeluszu” (1905) i „Portret pensjonarki”(1888), który namalowała Emilia Dukszyńska – Dukszta (1847-1898) możemy zauważyć jak zmienia się widzenie świata, przez artystów w ciągu niecałych dwudziestu lat.
Albert C. Barnes (1872-1951), amerykański chemik, biznesmen, pisarz, kolekcjoner sztuki był założycielem Fundacji Barnesa w Filadelfii (1922). Najważniejszym celem Fundacji była promocja edukacji i rozbudzenie zainteresowania sztuką. Galerię i rezydencję zaprojektował francuski architekt Paul Philippe Cret. Barnes wraz z żoną Laurą, jako uposażenie fundacji zakupił prawie pięciohektarowe arboretum w miasteczku Merion kolo Filadelfii. Laura założyła szkołę Barnes Arboretum School aby uczyć w niej ogrodnictwa, botaniki i architektury krajobrazu.
Galeria sztuki i centrum edukacyjne posiada w swoich zbiorach jedną z największych na świecie kolekcji malarstwa okresu impresjonizmu, postimpresjonizmu i wczesnego modernizmu. Kolekcja zawiera między innymi obrazy: Pierre’a – Auguste Renoira (181), Paula Cezanne’a (69), Henriego Matisse’a (59), Pablo Picassa (46) i wiele innych.
Szacuje się, że wartość wszystkich obiektów to około 40 mld dolarów.
W 2012 roku całość zbiorów przeniesiono do nowej siedziby w Filadelfii. W nowej lokalizacji zachowano układ wnętrz taki sam jak w pierwotnej lokalizacji. Zaletą obecnej siedziby jest duży hol wejściowy i dodatkowa przestrzeń na wystawy czasowe. Każda ściana to wycinek opowieści
o sztuce. Zwiedzanie ma charakter edukacyjny. Malarze z różnych okresów sztuki są umieszczeni obok siebie, co stwarza niecodzienną możliwość ich porównywania.
„Nauczyć się patrzeć na sztukę teraźniejszą można tylko ucząc się, patrząc na poprzedników” (Barnes).
Zwiedzenie galerii w jeden dzień jest nużące ze względu na olbrzymią ilość eksponatów (lepiej odwiedzić ją kilka razy).
W kościele Ducha Św. w Tychach (projektant Stanisław Niemczyk), wewnętrzne połacie dachowe wyłożone są deskami i ozdobione polichromią Jerzego Nowosielskiego(1983-1986), wybitnego ikonopisarza, rysownika, scenografa i filozofa. Projekty polichromii dla kościoła znajdują się obecnie w Muzeum Miejskim w Tychach. Odniesienie się do sztuki bizantyjskiej dało wspaniałe efekty.
Tors Belwederski, pochodząca z I wieku przed naszą erą rzeźba (marmur) autorstwa Apolloniosa
z Aten została odkopana w XV wieku, a w XVI weszła w posiadanie Watykanu. Zachwycił się nią Michał Anioł (1475-1564) nawiązując do niej wielokrotnie w swoich pracach, np. na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej.
Wielcy mistrzowie jak Rembrandt Harmensz van Rijn (1606-1669) mieli wielki wpływ na następne pokolenia. Obraz „Rozpłatany wół (1643, 1655) – istnieją dwie wersje olejnych obrazów Rembrandta – był tak popularny, że obecnie znanych jest około 15 dzieł z tej tematyki.
Przykładem może być obraz „Bez tytułu”, który namalował Villem de Kooning (1904- 1997), przedstawiciel ekspresjonizmu abstrakcyjnego lub ”Zarżnięty wół” (1925) , którego autorem jest Chaim Soutine (1893-1943), główny przedstawiciel ekspresjonizmu.
Jerzy Duda-Gracz (1941-2004) namalował wiele autoportretów. Jego obrazy przedstawiają ludzi o karykaturalnie zdeformowanych ciałach oraz zawierają czytelne symbole, obnażające ludzkie wady.
Autoportrety Rembrandta pokazują zmiany fizyczne, związane z upływem czasu, ale są bardzo naturalne.
Yinka Shonibare „Huśtawka” ( w stylu Fragonarda – 2001), zawieszona w powietrzu kobieta obejmuje gruby sznur huśtawki. Zrzucony z nogi but szybuje nad gałęziami, a nasz wzrok podąża w kierunku wibrującego kolorami ubrania.
Obraz ten otrzymał swą nazwę po malowidle Huśtawka (1776) Jeana -Honore Fragonarda, który przedstawia młodą dziewczynę, zalotnie huśtającą się pośród soczystej roślinności, zrzucającą
z nogi swój pantofel.
Flora Yuknovich (1990), brytyjska malarka jest znana ze współczesnej interpretacji malarstwa rococo. Obraz „Może się z tym urodziła” (2022), jest zainspirowany dziełem Fragonarda.
Powinniśmy oglądać dzieła mistrzów malarstwa z różnych okresów sztuki, a wtedy
„Im więcej widzisz, tym więcej widzisz” – Albert C. Barnes 1925 r.
Opracował: Henryk Duda
o Księżycu
W środę 10.01.2024 r. studenci wysłuchali wykładu dyrektora Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika w Chorzowie mgr Stefana Janty o „Księżycu”.
Księżyc – geneza.
Najpopularniejszą teorią tłumaczącą powstanie ziemskiego satelity jest teoria wielkiego zderzenia. Zakłada ona, że zderzenie proto-Ziemi z ciałem wielkości Marsa wyzwoliło wystarczającą ilość energii do wyrzucenia dostatecznej ilości materii na orbitę okołoziemską. Z materii tej (planetozymale) miał uformować się Księżyc. Ponieważ planety powstają w toku stopniowej akrecji z małych ciał, tego typu zdarzenia musiały następować często w trakcie formacji Układu Słonecznego. Akrecja to opadanie rozproszonej materii na powierzchnię ciała niebieskiego w wyniku działania grawitacji.
Księżyc (łac. Luna, starogrecki – Selene) to jedyny naturalny satelita Ziemi.
Masa Księżyca – 7,3 x 1022 kg
Masa Ziemi – 6 x 1024 kg
Promień Księżyca 1738 km.
Promień Ziemi 6378 km.
Z powodu względnie dużego rozmiaru Księżyca oraz stosunku mas obu ciał wynoszącego około 81:1, niektórzy uważają układ Ziemia-Księżyc za planetę podwójną.
Średnia odległość Księżyca od Ziemi to 384400 km. Ponieważ Księżyc krąży dookoła Ziemi po orbicie, która nie jest idealnym okręgiem, lecz elipsą o mimośrodzie 0,0554 to największa odległość od Ziemi (Apogeum) wynosi 405696 km ,a najmniejsza (Perygeum) to 363100 km.
Przyspieszenie grawitacyjne na jego powierzchni to 1,62m/s2 czyli 1/6 przyspieszenia na Ziemi.
Księżyc i Ziemia krążą wokół barycentrum – wspólnego środka masy leżącego w odległości
4675 km od środka Ziemi.
Księżyc znajduje się w synchronicznej rotacji, czyli jego okres obrotu wokół osi równy jest okresowi orbitalnemu. Księżyc zwraca się stale do Ziemi jedną stroną (widoczna jest tylko jedna jego półkula). Ze względu na ekscentryczność orbity obserwuje się niewielkie odchylenia Księżyca zwane libracjami, które pozwalają na obserwowanie z Ziemi około 59% jego powierzchni. Strona niewidoczna została po raz pierwszy sfotografowana w 1957 r. przez radziecką sondę Łuna 3.
Prędkość ruchu Księżyca po orbicie to 1,023 km/s (przemieszcza się co godzinę o odległość kątową równą jego rozmiarowi, czyli o ok. pół stopnia).
Średnie albedo powierzchni Księżyca to 0,12, czyli 12% promieniowania padającego na Księżyc zostaje odbite w przestrzeń. Część z tego promieniowania dociera do Ziemi i dlatego widzimy Księżyc.
Średnia temperatura Księżyca to 250 K, minimalna 40 K, maksymalna 396 K.
Średnia gęstość Księżyca to ok. 3,4g/cm3 .
Średnia gęstość Ziemi to ok. 5,5g/cm3.
Warstwy powierzchni Ziemi są tak zbudowane jak Księżyc.
Na Księżycu znajduje się około pół miliona kraterów o średnicy powyżej 1km (brak atmosfery). Kratery, które są zawsze w cieniu (przy biegunach mają wewnątrz lodowce.
Dzięki programowi badawczemu Lunar Orbiter w 1966 r. odkryto maskony (średnica 50-200 km).
Tworzą one nieregularności w polu grawitacyjnym ciała niebieskiego, które powodują zaburzenia ruchu satelity. Osiem największych maskonów występuje pod powierzchnią mórz księżycowych (wypełnionych zestaloną magmą). Morza znajdują się niemal wyłącznie na widocznej stronie Księżyca.
Na kuli ziemskiej występują w ciągu roku dwa (1) zaćmienia Słońca, ale nie więcej niż 5. Pas zaćmienia ma maksymalną szerokość 300 km, a bywa, że tylko 100 km. Rozwija się turystyka do miejsc, w których będzie całkowite zaćmienie Słońca.
W Polsce najbliższe całkowite zaćmienie przewidywane jest w 2135 roku.
Księżyc wykonuje pełny obrót wokół Ziemi w ciągu 27 dni 7 godzin 43 minut (miesiąc syderyczny- gwiazdowy).
Okresowe zmiany w geometrii układu Księżyc – Ziemia-Słońce powodują występowanie powtarzających się faz Księżyca w cyklu 29 dni 12 godzin 44 minuty (miesiąc synodyczny).
Miesiąc smoczy (drakoniczny) – średni czas w jakim Księżyc przechodzi przez ten sam węzeł swojej orbity- trwa 27 dni 5 godzin 5 minut 36 sekund. Nazwa pochodzi od mitycznego smoka, zamieszkującego węzły orbity, który pożera Księżyc podczas zaćmień.
Miesiąc anomalistyczny – czas w jakim dowolna z anomalii Księżyca wzrasta o kąt pełny (okres między kolejnymi przejściami przez perygeum). Trwa on 27 dni 13 godzin 18 minut 33 sekundy.
Saros (arab. powtórzenie)- to okres, po którym Ziemia Słońce i Księżyc powracają do prawie takiego położenia względem siebie. Saros wynosi 6585,3 dni (18 lat 11 dni i 8 godzin). Cykl saros był już znany w starożytnym Babilonie. Opisywany był później przez Pliniusza i Ptolemeusza.
Fazy Księżyca:
nów – obszar zwrócony do Ziemi nie jest oświetlony,
kwadra pierwsza – ma kształt litery D (się Dopełnia, Dąży do pełni),
pełnia – jest oświetlony cały obszar zwrócony do Ziemi,
ostatnia kwadra – ma kształt litery C (Cienieje, Ciemnieje, Chudnie).
Budowa wewnętrzna
Skorupa zawiera duże ilości skał anortyzytowych i ma grubość ok. 50 km. Pod nią jest płaszcz górny ok.150 km, a następni półpłynny płaszcz dolny- 1200 km.
Promień stałego jądra wynosi 240 km, a nad nim jest płynne jądro grubości 90 km.
Pływy morskie
Pływy to regularnie powtarzające się podnoszenie i opadanie poziomu wody w oceanie wywołane oddziaływaniem grawitacyjnym Ziemi z Księżycem i Słońcem. Najsilniejsze pływy występują w trakcie pełni i nowiu Księżyca. Pływy o najwyższych skokach występują w następujących miejscach np. ;
Zatoka Fundy (Kanada) 15,5m (max. 19,6 m),
rzeka Severn , Kanał Bristolski (Anglia) 13 m (max. 17m),
port Granville, kanał La Manche (Francja) 12,6 m (max. 16 m).
Woda na Księżycu.
- W styczniu 1994 sonda Clementine weszła na orbitę biegnącą nad biegunami dokonywała pomiarów przez kilka miesięcy. Dzięki analizie transmisji radarowych naukowcy orzekli, że prawdopodobnie na południowym biegunie znajdują się złoża lodu.
- Lunar Prospector wystrzelony w 1998 roku; spektrometr neutronowy na pokładzie sondy wykrył obecność wody – w koncentracji 0,5%- na obydwu biegunach Księżyca.
- Sofia (Stratosferic Observatory for Infrared Astronomy) – samolot Boeing 747SP wyposażony
w teleskop o średnicy 100 cali. Wykryto wodę w oświetlonych obszarach Księżyca w 2020 roku. - Lunar Reconnaisance Orbiter (2009).
Amerykańska sonda, której zadaniem było przeprowadzenie obserwacji na potrzeby lotów załogowych na Księżyc.
Księżyc pokryty jest kilkumetrowej grubości warstwą drobnego regolitu w którym jest woda
w ilości ponad 1l/m3.
Chińska sonda Chang’e -5 (2020 r.) dostarczyła na Ziemię wykryte w księżycowej glebie koraliki uderzeniowe. Mogą one zawierać ok 0,2% wody.
Księżyc oddala się od Ziemi ok. 4 cm rocznie.
W sięgającej kilku dekad wstecz, skali czasowej obrót Ziemi wokół własnej osi przyspieszał. Od 2020 r. owo stałe przyspieszenie w osobliwy sposób zmieniło się w spowolnienie (0,5s / rok). Ma to ważny wpływ na nasze pomiary czasu. Wpływa to również na precyzję urządzeń nawigacyjnych takich jak GPS oraz inne urządzenia i systemy. Gdyby Ziemia jeszcze spowolniła, być może potrzebne będzie wprowadzenie „ujemnej sekundy przestępnej”, co jest jednak mało prawdopodobne.
Wykłady dyr. mgra Stefana Janty cieszą się wielkim zainteresowaniem studentów.
W drugim semestrze słuchacze będą uczestniczyć w kolejnej prezentacji Śląskiego Planetarium
„Narodziny Ziemi”.
Opracował: Henryk Duda
U źródeł idei uniwersytetu ludowego
Uniwersytet ludowy jako instytucja narodził się w Danii w połowie XIX wieku. idea uniwersytetu ludowego jako wyższej szkoły ludowej wywodzi się z europejskiego romantyzmu, który w oświeceniu ludu widział drogę odkupienia moralnego. Oprócz romantycznej wiary w szczególne powołanie dziejowe ludu – powodem powstania i następnie szybkiego rozwoju uniwersytetów ludowych w krajach skandynawskich była wiara w ich ratowniczą i sanacyjną rolę. Sytuacja w Danii, a także pozostałych krajów skandynawskich w połowie XIX wieku była pod każdym względem gorsza niż położenie Polski w latach osiemdziesiątych XX wieku. Gospodarka Danii była zrujnowana, wieś żyła w nędzy, świat zewnętrzny groził jej niepodległości. W tej zdawałoby się beznadziejnej sytuacji duńskiej pastor protestancki, historyk i poeta – Mikołaj Fryderyk Seweryn Grundtvig (1783-1872)
z gorliwością głosił konieczność budowania nowego systemu oświatowego, nowej szkoły, „szkoły dla życia”, który swoimi oryginalnymi poglądami i twórczością zadziwił nie tylko jemu współczesnych, ale także wywarł wpływ na myślicieli i reformatorów edukacji dorosłych kolejnych pokoleń. Pozostawione przez Grundtviga dzieła, również współcześnie, są przedmiotem studiów, a dzięki tłumaczeniom na inne języki stały się źródłem inspiracji dla reformatorów edukacji dorosłych nie tylko w krajach skandynawskich, ale również na całym kontynencie europejskim i w Ameryce Północnej. Mikołaj Grundtvig, jak większość nietuzinkowych postaci, był osobą kontrowersyjną.
Nikolai Frederik Severin Grundtvig
Był jednym z głównych przedstawicieli duńskiego romantyzmu, autor pierwszego przekładu na język nowożytny – Beowulfa ; epickiego poematu heroicznego, nieznanego autorstwa, będący jednym z najstarszych dzieł literatury staroangielskiej. W formie ustnej istniał już prawdopodobnie od około VIII wieku. Około roku 1000 został spisany w dialekcie zachodniosaskim języka staroangielskiego, przypuszczalnie przez dwóch skrybów.
Był autorem opracowań na temat historii Danii i tekstów o mitologii nordyckiej, miał duży wpływ na rozwinięcie się duńskiego poczucia tożsamości narodowej
W swych kazaniach i pismach teologicznych występuje jako reformator kościoła w kierunku czystego protestantyzmu, opartego jedynie na Sakramentach i Biblii (tzw. „grundtvigianizm”). W swych przekonaniach politycznych dążył do narodowego odrodzenia Danii, do czego przyczynić się miał założony przez niego pierwszy uniwersytet ludowy. Jego postawa i głoszone przekonania wielokrotnie stawiały go w opozycji do współczesnych mu postaci ale był to jego świadomy wybór. Zachowywał niewzruszoną wiarę w żywe słowo, jako najlepszy środek komunikacji dwóch światów; świata idei i świata rzeczywistego. Ekspresyjny język, jakim się posługiwał, miał budzić emocje, ale też być językiem „żywym”. Powinien być to język ojczysty, zrozumiały dla każdego, ale też zawierać przekaz symboliczny . Taki język powinny promować szkoły, takim językiem powinni posługiwać się nauczyciele, taki język jest naturalny dla uczestników edukacji. Nową formułę edukacji dorosłych, Grundtvig budował stopniowo. Należy zauważyć, że Grundtvig w swoich wczesnych pismach nie wypowiadał się w sprawach edukacji dorosłych. Krytykował przede wszystkim młodzieżowy ustrój szkolny, co było wynikiem doświadczeń, jakie zdobył będąc nauczycielem w gimnazjum. W swoich pracach z wczesnego okresu twórczości zawarł krytykę tradycyjnej myśli pedagogicznej. Należy w tym miejscu przypomnieć, że Grundtvig nigdzie precyzyjnie nie opisał swojej koncepcji. Ten okres jego życia to również czas intensywnych studiów historycznych, które zaowocowały m.in. włączeniem do jego pedagogiki „idei duńskości, tzn. poczucia świadomości duńskiej”. Utwierdził się tym samym w przekonaniu o roli i znaczeniu ojczystego słowa mówionego, jako metody wychowania. Przez kolejne lata, a przypadają one na drugą i trzecią dekadę XIX wieku, Grundtvig jeszcze wielokrotnie krytykował szkoły młodzieżowe. W większym stopniu jego krytyka dotyczyła gimnazjów niż szkół realnych, ale za to był to osąd szczegółowy i surowy. Dotyczył przede wszystkim programu nauczania i wykorzystywanych metod. Grundtvig starał się również rozstrzygnąć kwestię miejsca i roli jaką powinna zajmować religia w szkole młodzieżowej. Jego przemyślenia zaowocowały przekonaniem, iż „religia nie może być dłużej przedmiotem nauczania w szkole. Jej miejsce jest tylko w kościele”. Jedyną instytucją z jaką obchodził się łagodniej były szkoły podstawowe. Powodem takiej postawy były rozwiązania obowiązujące w ówczesnych duńskich szkołach podstawowych. Językiem nauczania w tego typu szkołach był język duński, a do szkoły posyłano zarówno chłopców, jak i dziewczęta, bez względu na ich status społeczny.
Zdaniem Grundtviga należałoby zmienić w takich szkołach, to metody nauczania: zamiast podręczników stosować żywe słowo, ograniczyć pamięciowe sposoby nauczania oraz kary cielesne, a także wykorzystywać zasadę poglądowości. Większość z przytoczonych postulatów Grundtviga nie była jedynie myślami natchnionego pastora, czy przejętego losami kraju polityka czy bogatego w wiedzę o dziejach tego świata historyka. Były to postulaty zatroskanego, ale zarazem dojrzałego filozofa i pedagoga, który oprócz formułowania wizji zmian w obowiązującym systemie kształcenia, proponował także konkretne zasady metodyczne, a nawet organizacyjne. Oczywiście Grundtvigowska wizja szkoły młodzieżowej nie mogła się spełnić
z wielu przyczyn. Większość z nich miała źródło w opozycji urzędniczej. Zarówno władze kościelne, jak też szkolne były niezadowolone zarówno z głoszonych przez niego idei, jak też stosowanych metod. Bogatszy o kolejne doświadczenia, zdobyte podczas swoich podróży do Anglii oraz refleksje z własnej praktyki kaznodziejskiej i nauczycielskiej,
Mikołaj Grundtvig chcąc urzeczywistnić swoje marzenia zaczął budować swoje postulaty wokół triady: demokracja – kultura ludowa – oświata dorosłych.
Impulsem do przyjęcia takiej perspektywy, jak zauważają niektórzy biografowie Grundtviga, była chęć sprostania nadchodzącym zmianom ustrojowym, których początkiem było wprowadzenie przez Fryderyka VI, duńskiego władcę absolutnego, ustroju stanowego, w myśl zapisów którego chłopi uzyskali prawo zasiadania w radach stanowych. Zmiana ta, stanowi swoiste wyzwanie dla Grundtviga, „zrozumiał, iż po to, aby demokracja stała się czymś więcej niż tylko pozorem, winna się ona opierać na szerokich podstawach kulturowych. Obawiał się sytuacji, w której niewykształcone masy sięgną po władzę.
Tylko wyższa szkoła ludowa przeznaczona dla wszystkich ludzi, narodowa i państwowa, mogła – jego zdaniem – uchronić kraj przed rozlewem krwi i spowodować naturalne przejście od absolutyzmu do demokracji”. Idea, która do tego czasu jedynie kiełkowała w jego głowie, przez kolejne lata dojrzała i okrzepła. W 1845 roku wydawałoby się, że idee uczonego mogły przybrać pierwszą formę organizacyjną. Wydany przez duńskiego władcę Chrystiana VIII dekret w sprawie Realnej Szkoły Wyższej w Soer miał w zamyśle realizować rozwiązania postulowane przez Grundtviga. Jednak ta inicjatywa poniosła fiasko. Przyczyn niepowodzenia można doszukiwać się przede wszystkim w odmiennych założeniach, co do treści i metod, które miały zostać wdrożone w Akademii w Soer, a tymi które opracował Grundtvig. Szkoła ta (Akademia) miała stać się pierwszym miejscem realizacji grundtvigiańskiej idei Szkoły dla życia, to jednak z założenia stać się takim miejscem nie mogła. Szkoła w Soer była bowiem w swojej istocie bardziej szkołą „młodzieżową” niż placówką kształcenia dorosłych. Dedykowaną wprawdzie „dorosłym” dziewczętom, jak i młodzieńcom, ale stanowiła ogniwo formalnego systemu edukacji wyższej w XIX w. Danii. Natomiast Mikołaj Grundvig tworząc swój cywilizacyjno-edukacyjny projekt wszechnicy ludowej myślał innymi kategoriami. Przygotowywane przez niego przedsięwzięcie miało przede wszystkim polityczny wymiar. Zamysłem jego było powołanie i prowadzenie sieci instytucji, przede wszystkim służących przygotowaniu ludu duńskiego do udziału w jak największym zakresie spraw społecznych. Konsekwencją tego założenia miała być taka postać edukacji, która przez kontrast z oficjalnymi formami nauczania, miała natychmiast i nieomal automatycznie stawać się instrumentem emancypacji społecznej jej uczestników. Tylko taka szkoła, w przekonaniu twórcy tej idei, gwarantowała Duńczykom „odbudowę od wewnątrz tego, co zostało utracone”. Grundtvigowi nigdy za życia nie udało się stworzyć szkoły na miarę głoszonych idei. Przeszkody były dwojakiego rodzaju. Pierwsza z nich miała charakter polityczny. Władze państwowe oraz wykształcone warstwy społeczne nie były przychylne idei, której celem była edukacja osób z warstw, które już zajmowały określone miejsce w strukturze społecznej państwa duńskiego. Druga z przeszkód kryła się w oryginalności wizji Grundtviga, która dla wielu postaci jemu współczesnych, była jedynie fantastyczną ideą, mrzonką czy edukacyjnym mirażem, który zniknie wraz z końcem życia jego twórcy
Nieprzemijająca wartość jego koncepcji tkwi raczej w założeniu, że oświata w ogóle, a szczególnie ta, której adresatem są dorośli, musi służyć rozwojowi człowieka i podnosić, używając współczesnego języka, poziom jego ogólnych kompetencji. Tylko bowiem tak rozumiana „oświata dla życia” miała zdaniem Grundtviga sens.
Te pedagogiczne założenia mają w sobie potencjał rozwiązań współcześnie oczywistych, ale w XIX wieku nie przez wszystkich rozumianych i aprobowanych. Grundtvig opisując swoją wizję „oświaty dla życia” odwoływał się wprawdzie do tradycji i kultury duńskiej, ale jego postulaty pedagogiczne miały wymiar globalny, każdy mógł realizować własną postać „szkoły dla życia”. Podstawowym celem takiego działania było stworzenie dla członków społeczeństwa, którzy byli wykluczeni z różnych przyczyn z edukacji formalnej, instytucji – organizacji, w której praca nad sobą zyskałaby charakter priorytetowy, a jednocześnie taka instytucja nie byłaby kolejnym miejscem przekazywania wiedzy. Zdaniem Grundtviga, potencjał rozwojowy człowieka nie krył się bowiem w umiejętnościach zawodowych, nawet tych najbardziej użytecznych, ale w kompetencjach osobistych. Dlatego program takiej instytucji powinien być na tyle ogólny, aby każdy miał szansę rozpocząć edukację w takiej szkole. To niezwykłe, jak na owe czasy wyzwanie mogło być zrealizowane pod jednym warunkiem, wyższa szkoła ludowa, założona w myśl zaleceń Grundtviga, stanie się czymś więcej niż tylko kolejną formalną instytucją oświatową.
Wynikało to m.in. z jego przekonania , że program kształcenia i tak jest mniej istotny od metod nauczania, jakie powinny być wykorzystywane w takiej uczelni . Metodyka pracy, to najbardziej charakterystyczna i zarazem najlepiej opisana część pedagogiki Grundtviga. Prawdopodobnie efekt taki był wynikiem wielu lat jego praktyki na stanowisku nauczyciela. Nie bez związku będzie przypomnienie w tym miejscu innych ról, które pełnił równolegle; pastora czy polityka. Każda z nich wymagała umiejętności interpersonalnych oraz świadomości siły relacji, jaka powstaje w wyniku bezpośredniego kontaktu z innymi. Tworzenie takiego wspólnotowego środowiska nie było w dziewiętnastym wieku oczywistością. Zazwyczaj nauczyciel zajmował centralną pozycję w procesie nauczania, a przekaz wiedzy odbywał się jednokierunkowo – od nauczyciela do uczniów. Grundtvig chciał przywrócić tej relacji parytet. Twierdził, że nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę z tego, że dorośli uczestnicy zajęć także mogą czegoś nauczyciela nauczyć. Taki stan partnerstwa można osiągnąć tylko wtedy, kiedy sytuacja, w której znajdą się dwie strony procesu edukacyjnego, z pasywnej zamieniona zostanie na aktywną. Czynnikiem sprawczym tej przemiany miała być właśnie konwersacja. Dialog, inicjowany najpierw pomiędzy nauczycielem i uczestnikami, a następnie pomiędzy dwoma osobami lub prowadzony wewnątrz grupy.
Zdaniem Grundtviga takie metody nadawały nową jakość sytuacji edukacyjnej. W wielu współczesnych publikacjach autorzy podkreślają, że „była to chyba najbardziej oryginalna i nowatorska idea Grundtviga”.
Wyższa szkoła ludowa powinna stwarzać ku temu warunki. Formą najbardziej odpowiednią byłoby wspólne, na czas nauki, zamieszkanie nauczyciela z uczącymi się dorosłymi.
Mikołaj Grundtvig nie doczekał czasów realizacji swojej idei, ale studiując treść jego pedagogicznej koncepcji można wyróżnić pewne formalne cechy postulowanej przez niego instytucji. Uniwersytet ludowy jego autorstwa, czyli „Szkoła dla Życia”, „po pierwsze miała być szkołą państwową, podlegającą bezpośrednio królowi i finansowana przez państwo. Po drugie, miała to być szkoła świecka. Po trzecie zaś, miała to być, na podobieństwo istniejących college’ów angielskich i duńskich, placówka z internatem. Z tym, że za wzór przyjął Grundtvig college angielski, w którym panowała większa swoboda i była większa możliwość kontaktu z nauczycielami”.
Idea znalazła wielu naśladowców, z których przynajmniej kilku podjęło się trudu organizacji placówek kierując się pedagogicznym credo Grundtviga. Prawie każda z powstających wówczas placówek miała swoją specyfiką. W szczytowym okresie ich liczebnego rozwoju w roku 1992 w Danii działało 104 placówki. W roku 2000 zarejestrowanych jest 87 Uniwersytetów ludowych w Danii, w Szwecji 147 placówek
Należy jeszcze wspomnieć, że skandynawskie Uniwersytety ludowe, a szczególnie duńskie były miejscem narodzin ruchu spółdzielczego i samorządowego. Przygotowanie młodzieży do pracy w spółdzielczości i samorządzie było jednym z głównych kierunków wychowania. W parze z ideą demokracji, kultywowaną przez skandynawskie uniwersytety szła idea emancypacji chłopa, utwierdzenia jego wartości i godności. Są też dzisiaj kraje skandynawskie terenem najbardziej rozwiniętej kooperacji spółdzielczej. Są społeczeństwem o najwyższym poczuciu równości w świecie, najwyższych wskaźników społecznego zaufania i dominowania samorządowych form w każdej dziedzinie.
Idea uniwersytetów ludowych okazała się ogromnie atrakcyjna dla całej niemal Europy, a następnie świata. Na fali oświatowego ożywienia pozytywizmu Dania staje się celem podróży oświatowców najpierw z bratnich krajów skandynawskich, a potem z całej niemal Europy. Twórcy polskich uniwersytetów ludowych – Jadwiga Dziubińska, Antoni Ludwiczak i Ignacy Solarz – także przebywali w duńskich placówkach. Stopniowo bowiem idea wielkiego Duńczyka obiegła ziemię. Okazała się uniwersalną i elastyczną uczelnią służącą w każdych warunkach rozwojowi jednostki i wspólnoty, łączącą w harmonijną jedność cele indywidualne i interes narodu.
Źródła: autor: Piotr Policht
Opracowała : Krystyna Krzemińska
O chorobach tarczycy
W środę 22.11.2023 r. wysłuchaliśmy wykładu
dr n. med. Romana Eliasa pt. „O chorobach tarczycy”.
Tarczyca u człowieka – (kolor żółty)
źródło zdjęcia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tarczyca#Budowa_anatomiczna_i_po%C5%82o%C5%BCenie
Tarczyca to nieparzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego o wadze 50-60 gramów. Zbudowana jest
z dwóch płatów połączonych cieśnią. Czasami występuje trzeci płat – piramidowy.
Tarczyca wytwarza hormony: trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4), kalcytoninę.
Tarczyca jest w stałej współpracy z przysadką mózgową i podwzgórzem. Podwzgórze wytwarza tyreoliberynę (TRH) i pobudza przysadkę, która produkuje tyreotropinę TSH, hormon który stymuluje powstawanie T3 i T4. Relacja między narządami jest dwustronna. Przy niskim poziomie hormonów tarczycy do podwzgórza „idzie” sygnał pobudzający a przy wysokim poziomie „idzie” sygnał hamujący.
Bez tarczycy nie można żyć. Po całkowitym jej usunięciu trzeba wspomagać się tabletkami.
Diagnostyka chorób tarczycy.
Podstawowe badanie polega na zbadaniu poziomu TSH.
Podstawowa diagnostyka chorób tarczycy poza badaniem laboratoryjnym obejmuje badanie ultrasonograficzne (USG), które umożliwia wykrycie np. guzków, wola.
Cenne uzupełnienie stanowi badanie scentygraficzne.
Choroby tarczycy:
a) nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
– autoimmunologiczna choroba Gravesa-Basedova
b) niedoczynność tarczycy,
c) eutyreoza,
d) łagodne wole guzkowe,
e) nowotwór tarczycy.
Ad a. Nadczynność tarczycy występuje zdecydowanie częściej u kobiet, niż u mężczyzn.
Objawy:
– chudnięcie przy dobrym apetycie,
– zwiększona potliwość, wilgotna skóra,
– biegunka,
– wytrzeszcz oczu,
– bezsenność,
– zwiększona drażliwość i płaczliwość,
– powiększenie tarczycy (wole),
– zaburzenia miesiączkowania.
Podstawą terapii są leki przeciwtarczycowe hamujące syntezę i wydzielanie tyroksyny. Najbardziej znane preparaty to pochodne tiamazolu. Jako lek uzupełniający stosowany jest popranolol.
Pełną dawkę leku należy przyjmować przez 30 dni. Prawidłowe stężenie hormonów tarczycy powinno nastąpić po 4-6 tygodniach.
Stosowane jest również leczenie jodem radioaktywnym (izotop 131I). Nie jest polecane dla młodych mężczyzn.
W ciężkich przypadkach wprowadza się leczenie chirurgiczne, które polega na częściowym lub całkowitym usunięciu tarczycy.
Zdrowy styl życia, aktywność fizyczna, odpowiednie odżywianie sprzyja pomyślnej terapii.
Z jadłospisu należy wykreślić produkty wysokoprzetworzone, napoje energetyzujące, mocną herbatę i kawę.
Ad b. Niedoczynność tarczycy występuje ok. 5 razy częściej niż nadczynność ( 6-9% osób w Polsce).
Najczęstsze przyczyny niedoczynności pierwotnej tarczycy to:
– przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy(choroba Hashimoto),
– stan po chirurgicznym usunięciu tarczycy,
– po leczeniu jodem radioaktywnym,
– przedawkowanie tyreostatyków,
– poporodowe zapalenie tarczycy,
– niedobór jodu w środowisku.
Objawy:
– przewlekłe zmęczenie, senność,
– wzrost masy ciała,
– suchość i bladość skóry,
– wypadanie włosów, łamliwość paznokci,
– upośledzona tolerancja zimna,
– zaburzenia pamięci,
– obrzęki kończyn, twarzy,
– zachrypnięty głos,
– niestrawność, zaparcia,
– wole tarczycy.
Leczenie zależy od przyczyny nadczynności tarczycy, nasilenia objawów, wieku pacjenta i chorób współistniejących. Dlatego rodzaj terapii ustala się indywidualnie. Lekarze najczęściej zalecają do zażywania syntetycznego hormonu tarczycy (Euthyrox).
Terapia jodem promieniotwórczym jest bezwzględnie przeciwwskazana u kobiet w ciąży i matek karmiących.
Ad c. Eutyreoza to stan, w którym stwierdza się prawidłowy poziom hormonów wydzielanych przez tarczycę we krwi, ale może dochodzić do nieprawidłowości w fizycznej budowie organu.
Ad d. Łagodne wola guzkowe w 90% przypadków są nadczynne. Choroba przebiega powoli i nie wymaga leczenia. Chory powinien być regularnie badany przez lekarza i mieć wykonywane odpowiednie badania diagnostyczne.
Ad e. Nowotwór tarczycy. Leczenie operacyjne zaleca się głównie w razie potwierdzenia raka lub dużego wola. Rak tarczycy to nowotwór rzadko występujący.
Nowotwór brodawkowaty cechuje powolny wzrost i generalnie pomyślne rokowanie.
Rak rdzeniasty to nowotwór o dużej złośliwości gdzie 25-30% przypadków to nowotwory dziedziczne. Zaleca się wykonanie badania molekularnego genu RET w laboratorium genetycznym.
Echolaser – to mikroinwazyjna terapia cienkoigłowa w operacji usuwania guzów tarczycy i prostaty (pod kontrolą USG).
Zalety:
– bardzo niewielki stopień inwazyjności zabiegu,
– procedura wykonywana w warunkach ambulatoryjnych,
– krótki czas zabiegu (ok. 30 minut),
– brak konieczności hospitalizacji (wypis do domu tego samego dnia),
– brak blizn (estetyka),
– w większości przypadków brak konieczności zastosowania terapii hormonalnej.
Na zakończenie dr n med Roman Elias odpowiadał na pytania słuchaczy:
1. Śląsk jest obszarem bez jodu. Wczasy nad morzem są zalecane w pasie do 15 km od brzegu.
2. Sól jodowaną należy sypać na ziemniaki po ugotowaniu, a nie do gotowania tak aby znalazła się ona
w organizmie a nie w pochłaniaczu (w powietrzu).
3. Kapusta blokuje wchłanianie jodu. Należy o tym pamiętać.
4. Należy dbać o prawidłowy poziom witaminy D3 w organizmie. Tran w kapsułkach jest dobry, wzmacnia odporność, obniża poziom cholesterolu, wspiera układ krążenia. Dobry jest także Vigantol. Należy pamiętać o jedzeniu ryb, zwykłe śledzie są godne polecenia.
5.Tarczyca może mieć guzki, ale jeżeli produkuje wszystkie konieczne hormony, nie musimy się martwić. 6. Biotyna może zaburzać wyniki badań TSH, FT3 i FT4. Kilka dni przed badaniem nie należy przyjmować biotyny.
Wykład bardzo potrzebny, w przystępny sposób wyjaśnił wiele wątpliwości słuchaczy związanych z chorobami tarczycy.
Notatkę z wykładu sporządził: Henryk Duda
Budowa społeczeństwa obywatelskiego
W dniu 15.11.2023 r. dr Marek Stańko, adwokat, pracownik naukowy Uniwersytetu Śląskiego, przedstawił słuchaczom wybrane zagadnienia z zakresu budowy społeczeństwa obywatelskiego
1. Legitymowanie i zatrzymywanie.
2. Konsumenci.
Legitymowanie jest czynnością administracyjno-porządkową, służącą potwierdzeniu tożsamości osoby. Do 2015 nie podejrzewano, legitymowanie, może wiązać się z szykanami. Aktualnie obywatele, uczestnicy odbywającego się legalnie zgromadzenia skarżą się, że gdy nie stosują się do policyjnych poleceń, otrzymują mandaty i wnioski o ukaranie do sądów za „uniemożliwianie lub utrudnianie” czynności funkcjonariuszom. Trzeba wiedzieć, że policjant może kogokolwiek legitymować, musi mieć podstawę opartą na ustawowej przyczynie, uzasadniającej takie działanie.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że obywatel może odmówić podania swych danych bez konsekwencji prawnych, gdy funkcjonariusz nie ma do tego podstawy prawnej.
Na podstawie art. 14 ustawy o Policji funkcjonariusze mogą wydawać polecenia do określonego zachowania się, wykonując czynności operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze
i administracyjno-porządkowe w celu:
– rozpoznania, zapobiegania, wykrywania przestępstw i wykroczeń
– poszukiwania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości
– poszukiwania osób w celu zapewnienia ochrony ich życia zdrowia lub wolności.
Policja uważa, że sam fakt odmowy poddania się legitymowaniu, postrzegany jest jako zachowanie podlegające ukaraniu na podstawie art. 65 kodeksu wykroczeń za niezastosowanie się do polecenia. W takiej sytuacji należy być bardzo ostrożnym, bo jak sami mogliśmy zauważyć w przekazie telewizyjnym, nawet będąc posłem można mieć problem. Policjanci dokonali zatrzymania posłanki, nie powiadamiając o tym fakcie Marszałka Sejmu, pomimo że mają taki obowiązek.
W sytuacji kiedy zostajemy zatrzymani do wylegitymowania się, a nie mamy przy sobie dokumentów to naszą tożsamość może poświadczyć osoba nam towarzysząca i to jest wystarczające.
Sposób legitymowania świadczy o tym czy jesteśmy państwem prawa czy nie.
Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek stwierdził, że legitymowanie obywateli może następować tylko wtedy gdy jest ku temu podstawa prawna. Na pismo, które skierował w tej sprawie do Komendy Głównej Policji otrzymał odpowiedź negatywną.
Tymczasowe aresztowanie – polega na osadzeniu aresztowanego lub oskarżonego w toku postępowania karnego w areszcie śledczym, w izolacji od świata zewnętrznego.
Aresztowani nie mają prawa do przepustek, ich rozmowy telefoniczne są kontrolowane przez administrację aresztu, a korespondencja jest cenzurowana.
Sąd oznacza okres tymczasowego aresztowania, który nie może przekraczać trzech miesięcy. Prokurator może wystąpić o przedłużenie na kolejny okres, który nie powinien przekroczyć roku.
Tymczasowe aresztowanie powinno nastąpić tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na „duże prawdopodobieństwo”, że oskarżony popełnił przestępstwo. W praktyce jest ono nagminnie nadużywane.
Konsumenci
Sprzedaż na odległość. W dzisiejszej rzeczywistości najpowszechniejszymi formami zawierania umów są: sprzedaż wysyłkowa, zamówienie za pomocą internetu lub telefonu. Przedsiębiorca ma obowiązek udzielić informacji, wynikającej z ustawy o prawach konsumenta przed złożeniem przez konsumenta zamówienia, w sposób czytelny i wyrażony prostym językiem.
Kilka wskazówek dla osób starszych przy zawieraniu umów:
1. Osoby starsze powinny unikać spotkań sprzedażowych.
2. Gdy sprawa wymaga podpisu, nie należy podpisywać niczego bez konsultacji z rodziną, prawnikiem itp.
3. Gdy nie posiadasz telefonu – nawiąż kontakt z sąsiadem, weź jego numer telefonu, aby mógł być Świadkiem zawieranej transakcji.
4. Jeżeli zdecydowałeś się podpisać jakiś dokument, przedtem dokładnie go przeczytaj.
5. Pamiętaj, że jeśli otrzymałeś prezent, to do niczego cię on nie zobowiązuje.
6. Manipulacjom marketingowym ulega większość klientów, a w zasadzie prawie każdy.
7. Jeżeli doszło do podpisania umowy, to pozostaje możliwość skorzystania z uprawnienia o odstąpieniu od niej w terminie 14 dni.
Dla własnego bezpieczeństwa należy być świadomym konsumentem i nie przesadzać z zakupami internetowymi.
Supermarketyzacja naszego życia, w rachunku zysków i strat jest niekoniecznie dobra.
W Europie achodniej powoli wracają do łask małe sklepiki, gdzie co prawda kupimy drożej, ale towar jest zawsze dobrej jakości. Ze znajomym sprzedawcą można sobie porozmawiać i nieco poprawić nastrój, a przy okazji zwolnić tempo życia.
W Polsce tego kierunku na razie nie dostrzegamy.
Pan dr Marek Stańko zainteresował słuchaczy UTW w Świętochłowicach problemami prawnymi dotyczącymi, którzy z satysfakcja przyjęli Jego deklarację kolejnych spotkań.
Notatkę przygotował: Henryk Duda
źródło zdjęcia: https://slaskiecam.us.edu.pl/project/dr-marek-stanko/
Franciszek Blachnicki – tajemnica życia
W dniu 8 listopada 2023 r. studenci wysłuchali wykładu ks. dr Stanisława Puchały: „Franciszek Blachnicki – tajemnica życia”.
Franciszek Blachnicki urodził się 24.03.1921 w Rybniku, jako siódme dziecko pielęgniarza Józefa Blachnickiego i Marii. Jego życie od zarania cechowały szczególne wydarzenia, które można określić mianem cudownych. Jako kilkutygodniowe niemowlę podczas walk powstańczych, pozostał sam w domu, z którego ewakuowano jego rodzinę. Jeden z powstańców wrócił się – przekraczając granicę i szczęśliwie odniósł go rodzinie.
W wieku kilku lat, bawiąc się z bratem wpadł do zbiornika z fekaliami skąd wyciągnął go sąsiad i zaniósł do szpitala, gdzie spędził kilka tygodni.
Do szkoły podstawowej uczęszczał w Orzeszu, a następnie w Tarnowskich Górach dokąd przeprowadziła się jego rodzina. Kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum Męskim, gdzie wstąpił do harcerstwa. W 1938 zdał maturę i otrzymał świadectwo dojrzałości.
Uczestniczył w kampanii wrześniowej i 20 września dostał się do niewoli. Uciekł i po powrocie do Tarnowskich Gór rozpoczął działalność konspiracyjną jako komendant oddziału.
W dniu 27.04.1940 został aresztowany przez Gestapo i wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (26.06.1940. ), gdzie przebywał przez 14 miesięcy,
z czego 9 miesięcy w kompanii karnej, w bloku 13 oraz prawie miesiąc w bunkrze,
w którym potem zginął o. Maksymilian Kolbe. We wrześniu 1941 r. został przewieziony do więzienia śledczego w Zabrzu, a potem do Katowic. Dnia 30 marca 1942 r. zapadł wyrok skazujący go na karę śmierci. Oczekując na wykonanie wyroku przeżył swoje nawrócenie. Wydarzenie to – jak wspominał – było jednym z najważniejszych w jego życiu. Po 5 miesiącach w celi śmierci został ułaskawiony, a karę śmierci zamieniono na 10 lat ciężkiego więzienia. Do dnia 17.04.1945, kiedy został uwolniony przez amerykańską armię przebywał w wielu obozach i więzieniach.
W 1945 r. wstąpił do śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, a w dniu 25.06.1950 r. otrzymał świecenia kapłańskie z rąk biskupa Stanisława Adamskiego
w Katowicach. Pracował
w kilku parafiach. Zwracał uwagę na tworzenie grup elitarnych – Oaza Dzieci Bożych.
W okresie wysiedleń biskupów śląskich (1954-1956) uczestniczył w pracach tajnej kurii biskupiej w Katowicach.
W 1957 r. zorganizował i prowadził Krucjatę Wstrzemięźliwości (inicjatywa przeciwalkoholowa). Było tam zaangażowanych blisko 1000 kapłanów i ponad 100 tysięcy ludzi świeckich. W 1961r. inicjatywa ta została zlikwidowana. Ks. Franciszka aresztowano i skazano na 13 miesięcy więzienia w zawieszeniu na 3 lata. Przebywał przez 4 miesiące
w tym samym więzieniu w Katowicach, w którym w czasie okupacji przeżył swoje nawrócenie.
W październiku 1961r. rozpoczął studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie
w latach 1964-1972 pracował dydaktycznie.
Od 1963 r. zaczął działać tzw. ruch oazowy, który potem rozwinął się jako Ruch Światło-Życie. Były to 15 dniowe rekolekcje dla różnych grup: młodzieży, dorosłych, a także całych rodzin.
Ogłoszenie stanu wojennego w Polsce zastało księdza Franciszka Blachnickiego
w Rzymie. Do kraju już nie powrócił;
W 1982 r. zamieszkał w Carlsbergu (Niemcy). Powstało tam wtedy Międzynarodowe Centrum Ewangelizacji Światło-Życie, którego był animatorem.
Znakiem Ruchu Światło-Życie jest symbol i słowa (fos-dzoe) – greckie słowa „światło”
i „życie” krzyżujące się na literze omega, która jest symbolem Ducha Świętego.
Ksiądz Franciszek był człowiekiem wiary konsekwentnej. Zawierzył siebie i swoje działanie Maryi.
Jego osiągnięcia to:
Oaza – rekolekcje przeżyciowe, Krucjata Wstrzemięźliwości, Oaza Niepokalanej, Ruch Żywego Kościoła, Ruch Światło-Życie, Krucjata Wyzwolenia Człowieka, Chrześcijańska Służba Wyzwolenia Narodu, Instytut Niepokalanej Matki Kościoła.
Ksiądz Franciszek uczył ministrantów, że są Dziećmi Bożymi, a właściwym stanem chrześcijanina jest stan łaski uświęcającej.
Ksiądz Franciszek był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa za pośrednictwem współpracowników (małżeństwa Jolanty i Andrzeja Gontarczyków), którzy zdobyli Jego zaufanie
Pomagając Mu w codziennej pracy w Calsbergu. Zmarł nagle w dniu 27 lutego 1987 roku. w Carlsbergu.
Jego szczątki zostały przeniesione w dniu 1 kwietnia 2000 r. do Krościenka i złożone
w kościele Chrystusa Dobrego Pasterza, w miejscu gdzie znajdowało się Centrum Ruchu Swiatło-Życie.
Dnia 14 marca 2023r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował, że śmierć ks. Franciszka Blachnickiego w 1987 r. nastąpiła na skutek zabójstwa poprzez podanie ofierze śmiertelnych substancji toksycznych. Wykazały to czynności procesowe, przeprowadzone w Polsce oraz na terenie Niemiec, Austrii i Węgier.
Trwa proces beatyfikacyjny ks. Franciszka Blachnickiego.
Słuchacze UTW w Świętochłowicach z zainteresowaniem wysłuchali wykładu
ks. dr Stanisława Puchały i czekają na kolejne spotkanie z wykładowcą.
Opracował: Henryk Duda
Kult zmarłych w Polsce i na świecie
W dniu 25.10.2023 r. wysłuchaliśmy wykładu mgr Mariana Piegzy pt. :
„Kult zmarłych w Polsce i na świecie”.
Przy klasztorze w Rudach Raciborskich na tablicy widnieje napis „Nie przegap wieczności”,
w Wadowicach przed bazyliką tablica ” Czas ucieka wieczność czeka”.
W różnych religiach panuje przekonanie, że po śmierci istnieje życie.
W starożytności na terenie obecnego Egiptu przeprowadzano balsamowanie zwłok,
co było udziałem bogatych osób, ponieważ wierzono, że dobrze zachowane ciało jest gwarancją życia wiecznego.
W Chinach twierdzono, że po śmierci człowiek może zachować pozycję społeczną
i przywileje, jakimi cieszył się za życia. Dlatego w obu kulturach chowano zmarłych
z całym dobytkiem
i insygniami władzy.
Słowianie obchodzili wiele świąt, ale do najbardziej znanych należały: Zielone Świątki, Dożynki i Dziady, które były kultem obchodzonym raczej w domu; w późniejszym czasie zostało zmienione w Zaduszki i Uroczystość Wszystkich Świętych. Wierzono, że w tym czasie dusze zmarłych powracają do swoich domostw. Powszechne odwiedzanie cmentarzy zaczęło się dopiero w XIX wieku.
Ludwik Pasteur (1822-18950) stwierdził, że „Mało wiedzy oddala od Boga, a dużo wiedzy – sprowadza do Niego z powrotem”.
Przejście do innego życia jest zazwyczaj przerażające. Brigitte Bardot twierdziła, że: „Lepiej być starą niż martwą”.
Memento mori (łac. Pamiętaj o śmierci), W IV wieku n.e. rozwinął się na Środkowym Wschodzie rygorystyczny ruch ascezy; Mesalianie – nazwa pochodzi od syryjskiego słowa oznaczającego „modlących się”, czyli tych, którzy zajmowali się wyłącznie modlitwą.
Na ziemi jesteśmy po to, żeby cierpieć. Szczęście osiągniemy dopiero po śmierci. Praktyki te miały przypomnieć człowiekowi, że to sam Bóg jest źródłem jego szczęścia.
Kaplica Czaszek w Kudowie Zdroju (Czermna). Zbudowana w latach 1776-1784. Ściany
i sklepienie wnętra kaplicy pokrywa około 3 tysięcy ciasno ułożonych czaszek i kości ludzkich, ofiar wojen oraz epidemii chorób zakaźnych. Dalsze 20-30 tysięcy szczątków leży w krypcie pod kaplicą.
W Kaplicy Czaszek w Kutnej Horze znajdują się szczątki 40-70 tysięcy ofiar epidemii dżumy z XIV w., wojen husyckich z XV w. oraz wojny trzydziestoletniej w XVII w. Kutnohorskie ossuarium nie pełni funkcji sakralnych, jest ekscentryczną atrakcją turystyczną.
W Katakumbach Kapucynów w Palermo na Sycylii znajduje się około 8000 mumii, osób duchownych i świeckiech. Zmumifikowane ciała są w całości ubrane: stoją, leżą lub wiszą na ścianach. Podzielone są według płci i pozycji społecznej, np. prałaci, kupcy, profesorowie, mieszczanie, dziewice, całe familie i małe dzieci. Pierwszych zmarłych pochowano tam w XVI wieku, zaś jedną z ostatnich była dwuletnia Rosalia Lombardo nazywana Śpiącą Królewną
w szklanej trumience, która spoczęła w katakumbach w latach dwudziestych XX wieku.
W latach 1573-1578 Joannici zbudowali konkatedrę św. Jana w Valletcie na Malcie. Prosta fasada świątyni kontrastuje z jej niezwykle bogatym wnętrzem: pełnym blasku, obrazów, rzeźb, gobelinów, malunków, znajduje się tam słynny obraz Caravaggia „Ścięcie św. Jana Chrzciciela”. Zachwycają marmurowe mozaiki na podłodze. W podziemiach spoczywa blisko czterystu rycerzy oraz mistrzów zakonnych.
Luteranie nie obchodzą kultu zmarłych. Nie modlą się za dusze zmarłych, gdyż wierzą,
że nie wpływa to na sytuację zmarłego.
Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP w dniu 1 listopada obchodzi dwa święta: Pamiątkę Świętych Pańskich oraz Pamiątkę Umarłych.
Kalwini gromadzą się w Dzień Zaduszny na okolicznościowym nabożeństwie przy cmentarnej kaplicy.
Prawosławni i grekokatolicy przynoszą na groby produkty żywnościowe..
We Francji Dzień Wszystkich Świętych jest wolny od pracy. Francuzi odwiedzają groby bliskich, przynoszą żywe kwiaty i wieńce, zapalają świece (nie zapalają zniczy). Dla przypomnienia, Dzień WszystkichŚwiętychzostał tymczasowo zniesiony podczas rewolucji francuskiej, a następnie przywrócony w 1802 roku przez Napoleona.
W Hiszpanii obchodzi się święto Todos los Santos. Każda prowincja ma swoje zwyczaje; organizuje się procesje, fiesty i targowiska. Odbywają się rodzinne spotkania na cmentarzu. Charakterystyczne słodycze sprzedawane tego dnia to marcepanowe kości świętych oraz marcepanowe szyszki otoczone orzechami pinii (empinofados).
W Niemczech protestanci obchodzą Totensonntag, przypadający w ostatnią niedzielę roku kościelnego. Katolicy obchodzą Allerheiligen – Wszystkich Świętych w dniu 1 listopada. Jest to dzień wolny od pracy tylko w 5- ciu z 16-tu krajów związkowych.
W prawosławnej Bułgarii nie obchodzi się dnia Wszystkich Świętych, ale wspomina się Zaduszki Archanielskie, które przypadają w sobotę poprzedzającą Święto Zmarłych. Przy grobie zapala się świece, a także polewa się winem, co ma symbolizować krew Chrystusa, przynosi się czereśnie, częstuje się jedzeniem.
W Meksyku Święto Zmarłych znane jest jako Dia de los Muertos. Jest to niezwykle barwn
i wesołe święto. Na dwa tygodnie przed świętami pojawiają się w sprzedaży szkieleciki, trupie czaszki, maski śmierci i upiorów. W domach tworzy się ołtarzyki ze zdjęciami zmarłych bliskich, figurkami świętych i aniołków; przygotowuje się stroje, piecze ciasta, sprząta i bawi się.
W dniu 31 października rodziny spotykają się na wspólnej kolacji.
Obchody są podzielone na dwie części. W pierwszej 31 października i na 1 listopada obchody poświęcone są zmarłym dzieciom, a w drugiej części dorosłym (1/2 listopada).
1 listopada rodziny udają się na cmentarz, aby ozdobić groby kwiatami i wieńcami z liści palm.
Dbałość o grób to sprawa honoru żyjącej rodziny.
Święto Zmarłych w Ekwadorze jest równoznaczne z jedzeniem. Wiele rodzin zasiada przy suto zastawionym stole, gdzie króluje tradycyjny chleb tzw. guaga, który najczęściej występuje w kształcie dziecka, napój z fioletowej kukurydzy, jeżyn i innych owoców.
W niektórych regionach można zauważyć ludzi grających w kości. Jest to forma porozumiewania się ze zmarłymi. Każdy wyrzucony numer odczytywany jest jako potrzeby lub zarzuty.
Na Filipinach w dniu 1 listopada mieszkańcy udają się na cmentarze, odwiedzają groby bliskich, składają na nich zapalone świece, kwiaty i pożywienie. Niektórzy dekorują groby barwnymi ozdobami, balonami. Większość filipińskich rodzin spędza na cmentarzu wiele godzin, biesiadując.
W miasteczku Sagada, położonym na filipińskiej wyspie Luzon w górskiej prowincji Ifugao, funkcjonuje osobliwy zwyczaj zawieszania trumien na skalnych ścianach; społeczność Igorotów wierzy, że zmarli umieszczeni na skałach, dzięki mniejszemu dystansowi do nieba, szybciej tam się znajdą.
Japońskie święto ku czci zmarłych dusz znane jako O – bon, ma tradycję 500 lat. Duchy zmarłych, które przybywają do swoich rodzin witane są latarniami zapalanymi u progów domów tzw. ognie powitalne. Uroczystość, w zależności od regionu, odbywa się w połowie lipca lub sierpnia i trwa zwykle trzy dni. Duchy przebywają z rodzinami do 15 sierpnia, po czym są odprowadzane za pomocą „ogni pożegnalnych” – okuribi. Czasami okuribi przyjmują formę łódeczek z ofiarami, latarenkami, puszczanymi nocą na rzekę.
Od maja do września, na obszarze Płaskowyżu Centralnego Madagaskaru mieszkańcy biorą udział w ceremonii zwanej famadihana – „obracanie zmarłych”- tak można przetłumaczyć nazwę tego zwyczaju; odbywa się przeważnie 5-8 lat po śmierci, a datę wyznacza wróżbita. Bliscy wyciągają ciało z grobu i obnoszą je po domostwie i okolicach w tanecznym rytmie, aby pokazać nieboszczykowi co się zmieniło od czasu jego śmierci. Wymienia się całun, w który owinięte jest ciało, odbywają się przemowy i uczty trwające od 1- 6 dni. Końcową fazą jest złożenie zmarłego do grobu.
W Gruzji, warto odwiedzić choć raz jedną z nekropolii, aby zobaczyć butelki wina „czuwające” przy grobach, na specjalnych stoliczkach. Dzień pamięci o zmarłych, przypadający w Poniedziałek Wielkanocny, jest kulminacją spotkań z bliskimi. Oprócz wina przynosi się jedzenie i delikatnie rzuca się na grób wielkanocne jajka
W miastach chińskich nie ma cmentarzy. Mieszkańcy Pekinu mówią, że cena ziemi jest zbyt wysoka, a szczątki zmarłych rozpyla się na łąkach lub trzyma w domu. Na wsiach można spotkać pojedyncze nagrobki ustawione zgodnie z zasadami feng-shui. Na święto zmarłych przypadające dwa razy do roku Chińczycy zostawiają na grobach palące się kadzidełka. Ich dym ma za zadanie łączyć się z duchami przodków.
W USA, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Kanadzie w nocy z 31 października na 1 listopada obchodzone jest święto Halloween. To święto stało się zabawą dla dzieci i dorosłych, którzy przebierają się, chodzą od domu do domu i zbierają cukierki. Nieodłącznym elementem Halloween jest wydrążona dynia z zapaloną świeczką w środku. To święto pozbawione jest duchowości.
W Holandii dzień zmarłych obchodzi się 4 maja i składa kwiaty, choć głównie nie na grobach,
a przy pomnikach oraz w miejscach historycznych.
W Islamie kult zmarłych jest całkowicie zakazany przez prawo islamskie (Szariat).
W islamie grób to dół wykopany w ziemi. Nauki Proroka Muhammada zabraniały wznoszenia nagrobków i grobów ponad poziom ziemi.
W Judaizmie, wyznawcy wspominają zmarłych w rocznicę śmierci, kiedy to na 24 godziny zapalają specjalną świecę (jorcajtowa) aby uczcić pamięć zmarłego, a synowie odmawiają Kadisz.
Romowie obchodzą Dzień Wszystkich Świętych oraz Dzień Zaduszny w gronie rodzinnym w bardzo uroczysty sposób. Kobiety dekorują groby kwiatami ciętymi i roślinami
w doniczkach. Grób ma wyglądać wytwornie i bogato. Pobyt na cmentarzu traktowany jest często jako pewnego rodzaju odwiedziny znajomego. Jeżeli Romowie piją alkohol na cmentarzu , to tylko w ilościach symbolicznych, gdyż stanowi to rytuał. Polega on na tym, że ktoś z Romów nalewa wódki do kieliszka, upija odrobinę alkoholu, a resztę wylewa na grób mówiąc – „Niech mu ziemia lekką będzie”.
Na zakończenie wykładowca zacytował myśli słynnych osób:
– Louis de Funes (1914-1983) zapytany o to, co chciałby usłyszeć od Boga po śmierci, odpowiedział: „Wszyscy, których znasz, są w salonie, czekają na ciebie od dawna,
od bardzo dawna.”
– Teresa Lipowska: „Śmierci bliskich trzeba się nie tyle uczyć, ile się do niej przygotowywać, przyzwyczajać do myśli o braku drugiej osoby, nie wtedy kiedy jest chora i powoli ją tracimy, ale dużo wcześniej. Śmierć to rzecz naturalna, jest nam przypisana,
a pełnia szczęścia nie trwa wiecznie. Źródło – „Magazyn Familia 23.10.2010.
– Tadeusz Woźniak za utwór „Zegarmistrz światła”, otrzymał nagrodę główną w Opolu
w 1972 r. zaprezentował metaforyczny utwór o śmierci z akcentami optymizmu
w słowach: będę jasny i gotowy, bez tragizowania ale z powagą w wykonaniu.
Słuchacze UTW w Świętochłowicach z zainteresowaniem wysłuchali wykładu
mgr Mariana Piegzy i chętnie będą uczestniczyć w następnym spotkaniu.
Opracował: Henryk Duda
Senior living – szansa na pozytywne starzenie się
W dniu 11.10.2023 r. słuchaczom przedstawiona została przez mgr Ewę Mróz prezentacja działalności firmy Origin Investments – „Senior living – szansa na pozytywne starzenie się”.
Firma Origin Investments z Warszawy zrealizowała rehabilitacyjne Centrum Origin w Otwocku. Dwa kolejne centra: w Krakowie i Gdyni są w trakcie realizacji. W Mechelinkach – w pobliżu Trójmiasta buduje się Centrum zdrowia i rehabilitacji oraz apartamenty ReVital dla aktywnych seniorów, których oddanie do użytku przewidywane jest jesienią 2024 roku.
Inspiracją do tworzenia tych centrów były doświadczenia firmy kanadyjskiej Origin Active Lifestyle Communities działającej od 30 lat.
Obecnie w Polsce jest ok. 9,8 mln osób w wieku 60+.
Zanika model rodziny wielopokoleniowej; młodzi mieszkają osobno, często z dala od rodziców, swoje życie organizują sobie sami.
Aktualnie wiele starszych osób mieszka w blokach bez windy, mówi się o nich „więźniowie czwartego piętra”. Oprócz tego istnieje sporo innych barier architektonicznych; kłopotliwe są półpiętra, brak podjazdów, wąskie korytarze i małe łazienki. W tej sytuacji osoby starsze są osamotnione, pozbawione ruchu i trudno się im poruszać i być aktywnymi. Pandemia pogłębiła jeszcze bardziej izolację tych osób. Jest oczywiste, że seniorzy wolą pozostać jak najdłużej w swoich mieszkaniach, żyjąc samodzielnie lub z pomocą rodziny, wspomaganej opiekunami.
Drugim biegunem są domy opieki, które często nie kojarzą się najlepiej. Zanim się na taki dom zdecydujemy, warto sprawdzić taki obiekt w Krajowej Izbie Domów Opieki, która to instytucja wykonuje audyty zakładów opiekuńczych. Ważna jest legalność działalności i obowiązujące standardy w takim ośrodku.
Seniorzy często mieszkają w mieszkaniach o dużym metrażu, co generuje wysokie koszty.
39% seniorów żyje w domkach jednorodzinnych.
Przeciętna powierzchnia mieszkania samotnego seniora stanowi 60 m2, a pary seniorów 78 m2.
Odpowiedzią na te problemy są dobrze zorganizowane wspólnoty senioralne.
W Mechelinkach powstaje wielofunkcyjny kompleks 58 serwisowanych apartamentów z lokalami o powierzchni 28, 37 i 48 m2 wraz z towarzyszącą infrastrukturą i usługami medyczno – rehabilitacyjnymi.
Operator zapewnia:
– pełną kontrolę dostępu do budynku,
– kamery na każdym piętrze,
– wsparcie w życiu codziennym (zamawianie zakupów, jedzenia , sprzątania, umawianie wizyt lekarskich, organizację transportu, drobnych napraw),
– szybką pomoc w nagłych zdarzeniach czemu służy przycisk SOS znajdujący się w każdym apartamencie oraz zamawianie służb ratowniczych.
Klub ReVital to także życie towarzyskie i organizowana przez operatora aktywność na co dzień.
W wyposażeniu klubu jest:
– TV, biblioteczka, gry planszowe, karty, szachy,
– bufet z kawą i herbatą,
– aneks kuchenny do wspólnego gotowania.
Apartamenty można kupić lub wynająć.
Właściciel lokalu ponosi koszty zarządzania nieruchomością i eksploatacji budynku oraz funkcjonowania Recepcji i Klubu ReVital.
Prowadząca wykład oszacowała te opłaty dla lokalu o pow. 28m2 na ok.3500 zł miesięcznie.
Koszt kupna to ok. 11 000-12 000 zł / m2.
Niektóre gminy budują podobne obiekty przy pomocy TBS, co zdecydowanie powinno obniżyć koszty, ale brak jest konkretnych danych na obecnym etapie.
70% seniorów jest właścicielami nieruchomości. Możliwym rozwiązaniem pozostaje sprzedaż dużego lokalu i kupno mniejszego lecz serwisowanego z udogodnieniami.
W marcu 2023 r w ZUS emeryturę i rentę pobierało 7,89 mln osób (ok. 259 tysięcy osób pobierało emeryturę w wysokości powyżej 7000 zł, a ok. 37 tysięcy pobierało ponad 10 000 zł). *
Słuchacze UTW w Świętochłowicach z zainteresowaniem wysłuchali wykładu mgr Ewy Mróz
o pięknych perspektywach życia seniorów w serwisowanych apartamentach. * Kursywą oznaczono dane z ZUS z marca 2023 r.
Notatkę opracował : Henryk Duda
Waszyngton, D. C. – serce Ameryki
W dniu 18 października 2023 r. wysłuchaliśmy wykładu dr Barbary Lewickiej pt. „Waszyngton, D. C. – serce Ameryki.”
Dystrykt Kolumbii potocznie zwany Waszyngtonem – stolica Stanów Zjednoczonych, została założona w lipcu 1790 roku – nadano jej kształt kwadratu o boku 10 mil czyli ok. 16 km, położonego na północnym brzegu rzeki Potomak, graniczącego ze stanami Wirginia i Maryland. Ma ponad 700 tysięcy stałych mieszkańców, z dojeżdżającymi
do pracy w dni robocze to ponad milion.
Na terenie Waszyngtonu znajdują się główne ośrodki władzy federalnej: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Nadzór nad Waszyngtonem sprawuje burmistrz z radą miejską, jednak najwyższą władzę w rękach ma Kongres. Dystrykt jest pozbawiony prawa do wyboru delegata w Kongresie, nie przysługują mu też miejsca w Senacie. Dopiero
od 1961 Waszyngtończycy mogą uczestniczyć w wyborach prezydenckich.
Ważnymi miastami dla osadników z Europy były Boston i Filadelfia.
W 1773 r. brytyjska Kompania Wschodnioindyjska otrzymała od rządu prawo do sprzedaży herbaty amerykańskim koloniom z pominięciem cła i podatków, co uderzało
w lokalnych importerów. Wtedy członkowie organizacji Synowie Wolności, tuż po przypłynięciu transportu herbaty do portu, wdarli się na pokład i cały ładunek zniszczyli. Zajście to z czasem nazwano bostońskim piciem herbatki.
Kongres Kontynentalny, powołany przez 13 kolonii, które później utworzyły Stany Zjednoczone
w dniu 4 lica 1776 r. ogłosił Deklarację Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Oznaczało to formalne zerwanie związków angielskich kolonii w Ameryce Północnej z Wielką Brytanią. Twórcą deklaracji był Thomas Jefferson, a jej sygnatariuszy nazwano Ojcami-Założycielami.
W 1787 r. w Filadelfii przyjęto pierwszą w świecie konstytucję. Zdecydowano się na monteskiuszowską zasadę trójpodziału władz. Jej pierwotną wersję przygotował James Madison.
Pierwszym prezydentem został Jerzy Waszyngton.
Pierwsze obrady Kongresu w nowej siedzibie odbyły się w listopadzie 1800 r.
W sierpniu 1814 r. miał miejsce epizod znany jako spalenie Waszyngtonu. Brytyjczycy zaatakowali stolicę w odwecie za ograbienie i zniszczenie Toronto. Anglicy podpalili
i zdewastowali Kapitol, siedzibę Departamentu Skarbu i Biały Dom. Większość budynków szybko odbudowano , jedynie Kapitol dopiero w 1868r.
W kwietniu 1968 r. po zamordowaniu pastora Martina Luthera Kinga Waszyngton sparaliżowały zamieszki. Rozruchy trwały trzy dni. Oddziały Gwardii Narodowej i policji (13 000 ludzi) powstrzymały rozlew krwi. Naprawa szkód trwała prawie 30 lat.
Atrakcje Waszyngtonu.
Położony w sercu miasta National Mall to duży teren zielony, którego centralnym punktem jest pomnik Waszyngtona, najwyższy obiekt na terenie D.C.. Biały obelisk jest zbudowany z marmuru, piaskowca i granitu. Ma wysokość 169 m. Otwarcie obiektu odbyło się w 1888 r. W momencie ukończenia był to najwyższy obiekt na świecie. Wewnątrz pomnika znajduje się winda, którą można wjechać na szczyt skąd roztaczają się wspaniałe widoki. Znajdują się tam również: Pomnik Lincolna, National World War II, Pomniki Weteranów Wojny w Korei i w Wietnamie.
W 1910 r. uchwalono limit wysokości budynków wznoszonych na terytorium federalnym. Ograniczono ich maksymalną wysokość do szerokości ulicy przy której miały stanąć, zwiększonej o 20 stóp (6,1 m).
Kapitol, pełni funkcję siedziby Kongresu Stanów Zjednoczonych. Po pożarze w 1814 r. Kapitol został przebudowany. Obecna kopuła (zwieńczona posągiem Columbii) i skrzydła Izby Reprezentantów i Senatu są autorstwa Thomasa Waltera. Kopułę rotundy budynku zdobi Apoteoza Waszyngtona, ogromny fresk włoskiego malarza Constantino Brumidiego (1865r.). W rotundzie odbywają się centralne uroczystości w USA. W dawnej sali obrad senatu znajduje się wiele posągów zasłużonych dla kraju osób. Dawniej byli to sami mężczyźni, obecnie są tu również posągi kobiet i rdzennych mieszkańców Ameryki. Turyści podziemnym przejściem mogą przejść do Biblioteki Kongresu.
Biały Dom został oddany do użytku 1 listopada 1800 r. Pierwszym prezydentem który w nim zamieszkał był John Adams. Biały Dom składa się z 3 części: Rezydencji Wykonawczej, Zachodniego Skrzydła (1902 – zamkniętego dla zwiedzających) i Wschodniego Skrzydła (1942).
W swojej historii doświadczył dwóch pożarów i był często przebudowywany. W piwnicy skrzydła znajduje się pokój dowodzenia, służący prezydentowi jako miejsce narad
i spotkań. Obiekt ten wyposażony jest w urządzenia pozwalające łączyć się prezydentowi z rozmówcami na całym świecie w maksymalnie bezpieczny sposób.
W okolicach Białego Domu znajduje się Teatr Forda gdzie w 1865r. zamordowano prezydenta Abrahama Lincolna. Jefferson Memorial – pomnik poświęcony trzeciemu prezydentowi USA. Budynek w stylu neoklasycystycznym zaprojektował John Russell Pope. Prace ukończono w 1943r. Brązową statuę prezydenta wstawiono w 1947r.
Jefferson Memorial
Franklin Delano Roosevelt był wybierany na urząd prezydenta czterokrotnie (1933-1945). Ostatnia kadencja trwała tylko 82 dni. Od 1921 poruszał się na wózku inwalidzkim. Realizował politykę Nowego Ładu, przedstawił plan ratowania banków, powołał cywilną służbę ochrony środowiska. Kongres uchwalił ustawę zakazującą zabierania gospodarstw zadłużonym rolnikom, a dawała im pomoc finansową. Nowa agencja National Recovery Administration wprowadziła zasady konkurencji rynkowej, umożliwiała powoływanie związków zawodowych i regulowała stosunki pracodawca – pracownik.
W Franklin Delano Roosvelt Memorial znajduje się statua prezydenta , a obok usytuowano jego psa Falę.
Martin Luter King Jr. Memorial otwarto w 2011r. Stanowi pomnik z białego granitu „Stone of Hope”, a obok znajduje się „Brama do Wolności”. To pierwszy Afroamerykanin uhonorowany w obszarze National Mall.
John F. Kennedy Center for the Performing Arts to siedziba Orkiestry Narodowej, Waszyngtońskiej Opery Narodowej oraz Baletu Waszyngtońskiego. Co roku artystom szczególnie zasłużonym dla życia kulturalnego Stanów Zjednoczonych przyznawane są nagrody Kennedy Center Honors.
Dnia 17 czerwca 1972 r. w kompleksie biurowo-hotelowym Watergate złapano pięciu włamywaczy, a wśród nich członków Komitetu Reelekcji Prezydenta. W budynku mieściła się siedziba sztabu wyborczego Partii Demokratycznej. Ta wpadka doprowadziła do ustąpienia prezydenta Richarda Nixona.
Przez najstarszą dzielnicę Waszyngtonu Georgetown przebiega Chesapeake and Ohio Canal, tereny zielone – ok. 19% Dystryktu zajmują parki.
Warto zobaczyć Cmentarz Narodowy w Arlington (stan Wirginia) gdzie znajduje się ok. 400.000 grobów. Cmentarz został założony podczas wojny secesyjnej przez wykupienie posiadłości Arlington House, należącej do żony generała wojsk konfederacji Roberta Lee.
Warto odwiedzić Martins Tavern założoną w 1930 roku. Tu John Kennedy pisał swoją mowę przed wyborem na prezydenta i zaręczył się z Jacqueline. Wielu polityków bywało tu, o czym informują stosowne tabliczki. Architektura Waszyngtonu jest piękna, wiele nowoczesnych elementów budzi podziw. Potencjał muzealny Dystryktu można porównać z Nowym Jorkiem. Słuchacze z ciekawością wysłuchali wykładu dr Barbary Lewickiej
o stolicy USA.
Opracował: Henryk Duda
Jak proces ustawodawczy w Parlamencie wpływa na nasze życie ?
W dniu 4 października 2023 r. wysłuchaliśmy wykładu mec. Gabrieli Morawskiej- Staneckiej – wicemarszałkini Senatu RP X kadencji o tym: „Jak proces ustawodawczy w Parlamencie wpływa na nasze życie ? ”.
Prawo – to umowa społeczna, jest zespołem przepisów, norm prawnych regulujących stosunki między ludźmi.
Pierwszą kompletną kodyfikacją prawa na świecie był Kodeks Hammurabiego, który powstał w Babilonii (XVIII wieku p.n.e.). Jego tekst wyryty został w diorycie pismem klinowym.
System kar opierał się na prawie talionu: Oko za oko, ząb za ząb – zasada prawa, wyrażająca jego sprawiedliwość, według której sankcja była identyczna ze skutkiem przestępstwa.
Wiele przestępstw było zagrożonych karą śmierci.
Pierwszą ustawę dotyczącą prawa prywatnego (ustawa XII tablic) uchwalono w 450 roku p.n.e. w Rzymie.
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela to dokument programowy rewolucji francuskiej uchwalony w sierpniu 1789 r.; miała na celu zapobieganie nadużyciom władzy, umacniając podstawy nowego, republikańskiego porządku. Monarcha utracił pozycję suwerena, a stawał się nim naród.
Ustawa Rządowa z dnia 3 maja – uchwalona w 1791 r. była pierwszą w Europie, ale drugą na świecie (po amerykańskiej z 1787 r.) spisaną konstytucją. Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi. Wprowadziła częściowe zrównanie praw mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła liberum veto.
Po co nam prawo?
Wyobraźmy sobie ruch na drogach bez żadnych uregulowań, taki stan rzeczy wywołałby potworny chaos.
Prawo reguluje życie społeczne i jako zbiór norm i reguł jest podzielone na wiele gałęzi. Każda z nich reguluje wybraną dziedzinę życia społecznego.
Najważniejszym aktem prawnym w Polsce jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe i zatwierdzona w referendum 25 maja 1997 roku.
Konstytucja zawiera Preambułę i XIII Rozdziałów.
Każda ustawa musi być zgodna z konstytucją.
Musi zapewniać równość dla dyskutantów. Gdy jej nie ma to gramy na pochyłym boisku lub z przekupionym sędzią. Do tego w demokracji nie można dopuścić.
Dlaczego ludzie w Polsce nie wierzą w prawo?
Pokolenia powojenne starały się tak działać, aby nie dopuścić do nowego konfliktu zbrojnego. Dla nowych pokoleń wojna to abstrakcja pomimo konfliktu na Ukrainie. Elity nie zadbały o systematyczną edukację obywatelską społeczeństwa. Nie popularyzowano prawa.
Pospolite obecnie jest przekonanie, że ten kto ma inne poglądy jest wrogiem. Należy z całą mocą potępiać takie stanowisko. Instytucje państwowe powinny respektować wyroki sądowe.
Obecnie prawo często jest źle stanowione. Ustawa o tzw. dopalaczach z dnia 20.07.2018 r. jest niezgodna z konstytucją. W takich przypadkach część ludzi będzie zawsze poszkodowana.
W społeczeństwie rośnie chęć penalizacji wszystkiego, jego część poparła by nawet powrót kary śmierci.
Tylko co wtedy z pomyłkami sądowymi?
Pan Tomasz Komenda już by nie żył. Państwo nie ma prawa do zemsty.
Media, które nakręcają emocje przyczyniły się do zlinczowania człowieka. Bardzo łatwo jest źle ocenić człowieka, nie mając dostatecznej wiedzy o danym przypadku. Są w kodeksie przepisy dotyczące np. zabicia człowieka w afekcie, które traktują sprawcę łagodniej. Państwo ciągle przepisy zaostrza. Każdy może być przestępcą nieumyślnym (np. wypadek samochodowy ze skutkiem śmiertelnym). Po co wpychać do więzienia ludzi za malwersacje. Może czasem korzystniej byłoby solidnie ich ukarać finansowo.
Wielu przestępców, od dziecka dotykała przemoc fizyczna i psychiczna. Alkohol i awantury to była ich zwykła codzienność. Dla takich dzieci nie ma odpowiedniej pomocy, można zaryzykować twierdzenie, że przemoc się dziedziczy.
Z przykrością trzeba stwierdzić, że polityka penitencjarna i postpenitencjarna naszego państwa w ciągu ostatnich 30 lat się nie udała.
Obniżanie wieku karalności do 12 lat i zamykanie młodocianych w domach dziecka, to wpychanie tych ludzi na złą drogę. Społeczeństwo powinno być bardziej odporne na populistyczne hasła.
Obniżanie wieku karalności do 12 lat i zamykanie młodocianych w domach dziecka, to wpychanie tych ludzi na złą drogę. Społeczeństwo powinno być bardziej odporne na populistyczne hasła.
Nasze społeczeństwo starzeje się stosunkowo szybko. W 1990 r. było w Polsce ok. 5 mln osób w wieku powyżej 60 lat (w tym 3,82 mln 65+), w 2021 r. ok. 9,7 mln ( w tym 7,3 mln 65+). Ta sytuacja będzie miała tendencję wzrostową w następnych latach z uwagi na bardzo niską liczbę urodzeń. Mimo to w ostatnich latach likwidowano szpitale i oddziały geriatryczne. Występuje ostry niedobór lekarzy geriatrów. NFZ wycenia świadczenia na rzecz osób starszych w sposób mocno niedoszacowany.
Seniorzy ulegają zaś wpływom promocyjnych reklam. Zdarza się, że kupują w aptece suplementy zamiast leków zalecanych przez lekarza i farmaceutę. Na zachodzie suplementów używa się zdecydowanie mniej niż u nas, a te społeczeństwa są bardziej długowieczne.
Reklamy „Sprzedaj mieszkanie za rentę” też powinny być rzetelnie tłumaczone w telewizji, radiu i prasie. Przemyślenia wymaga opieka nad seniorami, może budowa mini osiedli dla seniorów z pełnym zabezpieczeniem ich doraźnych potrzeb medycznych i rehabilitacyjnych przy współudziale TBS- ów i samorządów stanowi lepszy kierunek, aniżeli DPS -y . W krajach gdzie wprowadzono takie rozwiązania zadowolone są wszystkie strony tego partnerstwa społecznego.
Nasz Senat ma średnią wieku 58 lat, doświadczenie to jego główna zaleta, którą należy wykorzystywać. „Odmładzanie” Senatu nie wydaje się być korzystne.
Nasz rząd nie wykorzystuje pieniędzy, które czekają na nas w Unii. Najlepszy przykład to KPO (Krajowy Plan Odbudowy). Wszystkie kraje Unii otrzymały te pieniądze i zainwestowały je. Uciekają nam te środki, a my nie mając ich, będziemy zobowiązani spłacać zaciągnięty kredyt.
Zablokowane są również pieniądze na transformację energetyczną oraz Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji Śląska. Rząd powinien te pieniądze ściągać do kraju, bo są dla nas niezbędne.
Słuchacze UTW z zainteresowaniem wysłuchali wykładu.
Opracował: Henryk Duda
Pura vida – czyli życie po kostarykańsku
W środę 27.09.2023 r. wysłuchaliśmy wykładu dr Anny Żurek pt. „Pura vida – czyli życie po portorykańsku”. Uczniowie I LO im. Jana Kochanowskiego w Świętochłowicach zamiast jak zwykle do Azji, pojechali tym razem do Ameryki Centralnej.
Kostaryka (Costa Rica, hiszp. bogate wybrzeże), to państwo w Ameryce Centralnej nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym, graniczące od północy z Nikaraguą i od południa z Panamą.
Łączna długość wybrzeża to ok. 1300km. Kraj zamieszkuje ok. 5 mln ludzi, a powierzchnia całkowita wynosi ok. 51 tysięcy km2.
Przyroda Kostaryki cechuje się bogactwem zwierząt, grzybów i roślin. Na obszarze tego kraju występuje ponad 500 tysięcy gatunków, co stanowi ok. 4% wszystkich gatunków
na całym świecie.
Szacuje się, że 26% obszaru Kostaryki składa się z rezerwatów przyrody i systemów parkowych.
Turystyka jest największą branżą w kraju, zatrudniającą ponad 13% siły roboczej.
Na drugim miejscu jest rolnictwo (eksport ananasów – sweet pride of Costa Rica, kawy, bananów i cukru).
Dotarcie wyprawy z Polski przez Frankfurt i Meksyk do San Jose zajęło z przygodami ponad dwie doby. Przez dwa dni zwiedzano stolicę – San Jose (350 tys.) która jest głównym ośrodkiem handlowym i przemysłowym kraju, położonym przy Autostradzie Panamerykańskiej. Kraj nawiedzają trzęsienia ziemi, mimo to, zachowało się wiele budynków z okresu kolonialnego, m. in. katedra z XVIII wieku, kościół La Merced, teatr narodowy i liczne pałace z XIX wieku.
Atrakcją turystyczną są pobliskie wulkany Irazu i Potao. W Kostaryce wiele wulkanów jest aktywnych. U stóp wulkanu Irazu leży Cartago, dawna stolica Kostaryki. Tu roślinność jest uboga.
Podstawą zasilania jest energia odnawialna (emisje z energetyki są marginalne). Dla turystów ważne jest jedzenie Podstawę żywienia stanowią: fasola ryż i banany, panuje drożyzna, a litr mleka kosztuje 2 dolary, więc trzeba szukać tanich restauracji.
Do Puerto Viejo uczestnicy wyprawy ruszyli na rowerach. Plaże były cudowne, zachęcały do kąpieli. Mocne prądy zwrotne, jednak po pierwszym podejściu całkowicie zniechęciły Ich do kontaktu z wodą. Powrót w strugach deszczu był trudny. Po przybyciu do miejsca pobytu, nie działało zasilanie, a trwająca nadal ulewa uniemożliwiła wyjście na posiłek.
Kolejny punkt wyprawy to Park Narodowy Tortuquero, zwiedzany z przewodnikiem. Park został założony dla ochrony żółwi morskich, które od lipca do października składają tu jaja (ok. 100 sztuk za jednym razem). Do samicy można podejść tylko wtedy, gdy składa jaja. Rodzą się głównie samiczki co powoduje kłopoty z rozrodem. Można było również zobaczyć krowy morskie, iguany, małpy, krokodyle, dzikie koty, jadowite żaby i stado ar.
Osobliwością były kilkumetrowe strelicje. Transport odbywa się wyłącznie łodziami. Najwyższym szczytem parku jest Cerro Tortuquero (Szczyt Żółwia). La Arenal to miejscowość turystyczna w pobliżu wulkanu o tej samej nazwie; to wulkan najbardziej aktywny w Kostaryce. Ostatnia erupcja miała miejsce w 1968 r. a szlaki prowadzą przez pola lawy wokół wulkanu. Wejście do parku kosztowało 15$.
Można tu spotkać 2 rodzaje tukanów, wyjce, leniwce i koati. Uczestnicy wybrali się na wygasły wulkan Chato. Wspinaczka w błocie i po kamieniach, była wyczerpująca. Nawet po powrocie do kraju, niektórych rzeczy nie udało się doprać. U stóp wulkanu znajduje się jezioro, podpiętrzone w celach energetycznych. Z komunikacją nie było łatwo i trzeba było korzystać z autostopu.
Kolejną atrakcją Kostaryki jest mglisty las (chmurowy) Monteverde ; bilet wstępu kosztował 25$. Niesamowity klimat bierze się z kondensacji pary wodnej co powoduje,
że utrzymują się tu „kinowe” chmury i mgły. Rośnie tu ok. 2500 gatunków roślin (800 to epifity – porośla, to rośliny rosnące na innej roślinie, ale zwykle nie prowadzące pasożytniczego trybu życia; korzystają z innego gatunku jako podpory, a odżywiają się najczęściej samodzielnie), 450 gatunków ptaków ( np. kwezal perłowy – jest w herbie Gwatemali).
W okolicach parku znajdują się plantacje kawy. Można było zobaczyć jak się ją zrywa, suszy i produkuje. Najlepsza kawa jest suszona na słońcu. Najwięcej kofeiny ma „light roast”. Cena takiego oglądania to kolejne 50 $..
Znajduje się tu wiele tras tyrolkowych. Najdłuższa ma ponad kilometr, przemierzana
w pozycji supermena, kończy się skokiem Tarzana.
Na autostradzie między San Jose, a wybrzeżem Pacyfiku znajduje się Crocodile Bridge – Most Krokodyli, gdzie zawsze widać ich mnóstwo.
W pobliżu miasta Quepos znajduje się kolejny Park Narodowy – Manuel Antonio. Obejmuje on plaże, rafy koralowe i lasy tropikalne będące siedzibą leniwców, legwanów
i ptaków. Widoki są przepiękne ale trzeba uważać na małpy, które kradną żywność.
Następnym celem podróży była Uvita, miasteczko na odcinku wybrzeża zwanym Bahia Ballena . Znajduje się tam skała w kształcie płetwy wieloryba. Tu była najpiękniejsza plaża, jaką widzieli uczestnicy w czasie wyprawy z idealnymi warunkami do surfingu.
Wodospady The Blue Falls znajdują się w Bajos Del Toro w sąsiedztwie Parku Narodowego Juan Castro Blanco. Jest to kompleks siedmiu wodospadów położonych wzdłuż tej samej rzeki o wodzie w kolorze turkusowym z mnóstwem kolibrów.
W ten sposób wyraża się piękno kostarykańskiej przyrody w najczystszym wydaniu.
Wyprawa kosztowała uczestników ok. 1200 – 1300 $ oraz koszty przelotu. Powrót do Polski odbył się już bez niespodzianek. Słuchacze UTW w Świętochłowicach z ciekawością wysłuchali wykładu dr Anny Żurek z wyprawy do tak egzotycznego kraju
i z niecierpliwością oczekiwać będą na dalsze wrażenia z egzotycznych podróży.
Notatkę z wykładu sporządził : Henryk Duda
Historia Traviaty i Rigoletta
W środę 20.09.2023 r. wysłuchaliśmy wykładu mgr Reginy Gowarzewskiej pt. „Historia Traviaty i Rigoletta”.
Pani mgr Regina Gowarzewska jest kierownikiem Biura Koncertowego w Filharmonii Śląskiej
im. Henryka Mikołaja Góreckiego w Katowicach.
Całe spotkanie zostało poświęcone dwóm operom Giuseppe Verdiego.
Bardzo osobistą dla Verdiego była La Traviata (prapremiera 06.03.1853 r. w Wenecji).
Najbardziej znanym fragmentem tej opery jest duet Alfreda i Violetty w akcie I – Libiamo ne’lieti calici – Więc pijmy za miłość.
To była pierwsza aria, której wysłuchaliśmy.
Verdi napisał La Traviatę na złość ówczesnej arystokracji, w której zadaje kłam konwencjonalnie pojmowanej moralności.
Kompozytor zetknął się ze sztuką Dama Kameliowa Aleksandra Dumasa (syna), podczas wizyty w Paryżu w 1852 r.
Uznał, że nadaje się na libretto opery. Librecista i przyjaciel Verdiego Francesco Piave złagodził obyczajowy wydźwięk oryginału i nadał jej nowy tytuł (wł.: La Traviata – Zabłąkana). Premiera wywołała skandal. Publiczność nie przywykła do oglądania kurtyzan na scenach operowych, a dodatkowo, Violettę pokazano jako postać szlachetną, zdolną w imię miłości do największego poświęcenia.
Giuseppe Verdi urodził się w 1813 r. w Le Roncole w okolicach Bussseto. Mecenatem objął go miejscowy kupiec i miłośnik muzyki Antonio Barezzi. W 1836 r. podjął pracę nauczyciela muzyki w Busseto i ożenił się z córką swojego mentora Małgorzatą Barezzi. Z tego związku urodziło się dwoje dzieci Virginia (1837-1838) i Icillo (1838-1839), które zmarły u zarania swojego życia. W listopadzie 1839 r. w Mediolanie wystawiono pierwszą operę kompozytora – Oberto z umiarkowanym sukcesem. W 1840 r. umiera ukochana żona, Małgorzata. Verdi kończy swoją pierwszą operę komiczną „ Dzień królowania, albo fałszywy Stanisław” która przyniosła kompozytorowi największą katastrofę w całej jego karierze.. Chory na depresję Verdi, otoczony jest opieką oddanych przyjaciół: wpływowy impresario La Scali Bartolomeo Merelli i śpiewaczka Giuseppina Strepponi.
Merelli przedstawił Verdiemu libretto Nabucco, do którego Verdi skomponował muzykę. Opera odniosła niebywały sukces (1842 r.), pieśń Va pensiero z trzeciego aktu stała się nieoficjalnym hymnem Włoch.
W 1845 r. Verdi przeniósł się do Paryża i spotkał tam Giuseppinę Strepponi, która już wtedy nie występowała. Nawiązała się między nimi przyjaźń. Giuseppina była wsparciem dla kompozytora, opiniowała Jego twórczość, była także menedżerem. Na krótko wyjeżdżają do Busseto, gdzie ich związek nie jest dobrze przyjmowany, mimo opieki Giuseppiny nad chorym Barezzim, ojcem zmarłej Małgorzaty – teściem Verdiego. W 1859 r. Giuseppina poślubia Verdiego. Tworzyli dobraną, kochającą się parę. W 1861r. Verdi został wybrany do parlamentu, a w 1874 r. został senatorem. Małżonkowie adoptowali dziecko. Verdi napisał swoją drugą operę komiczną Falstaff. Giuseppina zmarła w 1897. Cały swój majątek zapisała 50 – ciu biednym rodzinom. Śmierć Giuseppiny był dla Verdiego ciosem, próbuje zagłuszyć ból pracą; komponuje: Ave Maria, Stabat Mater, Laudi alla Vergine oraz Te Deum.
Verdi ufundował w Mediolanie dom spokojnej starości dla muzyków. Zmarł w 1901 w Mediolanie.
Zgodnie z ostatnią wolą kompozytora kondukt był bardzo skromny, ale w pogrzebie uczestniczyło 300 000 ludzi.
Następnie wysłuchaliśmy arii Violetty, (jej rozterki, czy miłość jest czy jej nie ma) Sempre libera (Szaleństwa złudzenia… Zawsze wolna, zawsze płocha).
c.d. libretta : „Violetta postanawia rzucić swoją „profesję”, opuścić Paryż i wyjechać z Alfredem na wieś. Przeżywają tam szczęśliwe dni, ale stan jej zdrowia się pogarsza i brakuje im pieniędzy. Alfred chce pomóc i wyjeżdża w tym celu do Paryża. Wtedy przyjeżdża do Violetty ojciec Alfreda (Giorgio). Chce doprowadzić do zerwania. Ona mówi o swojej miłości do Alfreda. Ojciec wyjaśnia, że siostra Alfreda ma poślubić bogatego człowieka, a Ich kompromitujący związek dotyka jednak całej rodziny. Wtedy Violetta postanawia spełnić prośbę Ojca i zerwać z Alfredem dla Jego dobra. Zostawia list do ukochanego, w którym informuje go o powrocie do dawnego stylu życia. Alfred jest zaskoczony Jej decyzją i wyjeżdża do Paryża.
Kolejną aria, której wysłuchaliśmy była aria ojca do syna (Posiwiały ojciec twój – akt II – przypomina synowi zalety rodzinnego domu zapraszając go do powrotu).
Violetta przyjmuje zaproszenie barona Douphol na bal maskowy i pisze pożegnalny list do kochanka, informując Go, że powróciła do dawnego życia. Alfredo wraca i gdy czyta list, pojawia się ojciec, by go pocieszyć. Ale wszystkie wspomnienia domu i szczęśliwej rodziny nie mogą powstrzymać wściekłego i zazdrosnego Alfreda od szukania zemsty za rzekomą zdradę Violetty.
Na balu maskowym szerzy się nowina o rozstaniu Violetty i Alfreda. Tymczasem przybywa
Violetta z nowym adoratorem,baronem Douphol. Alfredo i baron mierzą się przy stole hazardowym. Alfred wygrywa fortunę – wszak szczęście w kartach idzie w parze z nieszczęściem w miłości. Gdy wszyscy odchodzą, Alfred staje twarzą twarz z Violettą, która utrzymuje, że szczerze kocha barona. Wściekły Alfredo wzywa gości na świadków i oznajmia, że nie jest Violetcie nic winien. Rzuca w kobietę swą wygraną. Giorgio Germont, który był świadkiem sceny, gani syna za jego zachowanie, a Baron wyzywa rywala na pojedynek.
Violetta umiera. Ostatni przyjaciel, który przy niej pozostał, Doktor Grenvil, zdaje sobie sprawę,
że zostało Jej już tylko kilka godzin życia. Ojciec Alfreda napisał do Violetty, informując ją, że jego
syn nie został ranny w pojedynku. Pełen skruchy Germont powiedział synowi o poświęceniu Violetty. Alfred chce dotrzeć do ukochanej tak szybko, jak to możliwe. Violetta boi się, że może być już za późno. Na szczęście Alfredowi udaje się przybyć na czas, a spotkanie z ukochanym wprawia Violettę w euforię. Powraca jej energia i radość życia. Wydaje się, że cały smutek i cierpienie odeszły w niepamięć – okazuje się to jednak być iluzją, bo śmierć upomina się o nią.
Wysłuchaliśmy arii z ostatniego aktu Violetta i Alfred w miłosnym duecie.
Największe kłopoty miał Verdi z operą Rigoletto (prapremiera w 1851r. w Wenecji). Libretto zostało napisane na podstawie dramatu Victora Hugo pt.: Król się bawi.
Cenzura stawiała mu mnóstwo zarzutów, dotyczących moralności i poprawności politycznej.
Poprawek było wiele, aż pewien wysoko postawiony funkcjonariusz policji pomógł mu dokonać właściwych poprawek.
Libretto:
Książę Mantui, pozbawiony skrupułów młodzieniec żądny uciech, uwiódł córkę hrabiego Monterone, a teraz wpadła mu w oko hrabina Ceprano. Błazen książęcy, garbus Rigoletto wyśmiewa publicznie hrabiego. Hrabia z zemsty proponuje, aby porwać dla księcia młodą dziewczynę, do której co wieczór podąża Rigoletto. Monterone rzuca na księcia i błazna straszliwe przekleństwo.
Źródłem troski Rigoletta jest ukochana córka Gilda, którą kryje przed ludźmi. Z domu może ona wyjść tylko w niedzielę do kościoła. To wystarczyło, aby poznała nieznanego młodzieńca.
Po wyjściu Rigoletta, przez furtę wślizguje się książę w stroju mieszczańskim. Przedstawia się Gildzie jako ubogi student i wyznaje jej miłość. Gilda żegna się z ukochanym. Wtedy przybywają dworzanie wykonać swój plan. Pomaga im Rigoletto myśląc, że chcą porwać hrabię Ceprano. Dopiero głos Gildy uświadamia mu, że padł ofiarą podstępu.
Błazen idzie do pałacu, gdzie Gilda opowiada mu historię swojej miłości i porwania. Rigoletto obiecuje zemścić się – uwodziciel córki musi zginąć.
W domu Sparafucila przebrany książę zaleca się do siostry bandyty Maddaleny. Rigoletto zapłacił mu 20 skudów za zabicie zalotnika. Przyprowadził również Gildę, aby zrozumiała, że książę nie jest wart miłości. Rigoletto oddala się i każe Gildzie w męskim przebraniu jechać do Werony. Książę kładzie się spać w pokoiku na piętrze. Sparafucile chce zabić zalotnika, jednak Maddalene prosi brata, aby darował mu życie. Bandyta zgadza się pod warunkiem, że znajdzie kogoś, kogo by mógł zabić zamiast niego. Gilda postanawia poświęcić się za ukochanego i wchodzi do wnętrza. Pojawia się Rigoletto i otrzymuje od Sparafucila worek z ciałem ofiary. Słysząc głos księcia rozpruwa worek i poznaje twarz Gildy. „Spełniło się przekleństwo” – krzyczy i pada na ziemię obok ciała córki.
Wysłuchaliśmy mistrzowskiego kwartetu z III aktu Bella figlia dell’amore (książę, Maddalena, Rigoletto i Gilda). Słuchacze UTW z zainteresowaniem wysłuchali wykładu mgr Reginy Gowarzewskiej, ubogaconego pięknymi fragmentami muzycznymi z oper Giuseppe Verdiego. Na pewno słuchacze oczekują na możliwość kolejnego spotkania.
Notatkę opracował: Henryk Duda
Inauguracja XIII roku akademickiego 2023/2024
