W środę 22.02.2023 r. wysłuchaliśmy wykładu dr Anny Żurek pt. „Ladakh – u stóp Himalajów”.
W ramach projektu „Kochanowski w Azji. Indie – Ladakh 2022” uczniowie I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Kochanowskiego w Świętochłowicach wraz z panią dr Anną Żurek udali się do Indii.
Region Ladakh (Mały Tybet) jest administrowany przez Indie jako terytorium związkowe. Leży między głównym pasmem Himalajów a górami Karakorum, w górnym biegu rzeki Indus.
W 1974 r. Ladakh został otwarty dla ruchu turystycznego. W sierpniu 2019 r. parlament Indii Przyjął Ustawę Reorganizacyjną Dżammu i Kaszmiru, ostatecznie oddzielającą buddyjski Ladakh od muzułmańskiego Kaszmiru.
Wszystkie drogi i budynki ozdobione są chorągiewkami, które łopoczą na wietrze. Stolicę można zwiedzić pieszo, to tylko ok 10 km2. To dobre miejsce na aklimatyzację.
Nad miastem górują ruiny królewskiego pałacu (w czasie budowy wzorowano się na pałacu Potala
w Lhasie dom Dalajlamy). W środku jest pusty – nie ma nic do zwiedzania.
Interesującą budowlą w Leh jest sunnicki meczet zbudowany w 1661 roku, który stanowi ciekawą mieszankę architektury tybetańskiej i islamskiej.
W Leh latem dzieci uczą się w szkołach, ponieważ w zimie przez 10-11 tygodni z powodu śniegu nie mogą się ruszyć z domu. Trudno powiedzieć co się dzieje poza miastem.
Chcąc poznać dalsze okolice trzeba zatroszczyć się o transport. Autobusy, ciężarówki są bardzo bogato ozdabiane. O stan techniczny lepiej nie pytać. Kierowcy są bardzo dobrzy,
w przeciwieństwie do stanu dróg. To nie są drogi w naszym rozumieniu.
Uczestnicy wyprawy chcąc uniknąć choroby wysokościowej, musieli zażywać odpowiednie leki.
Tylko 20 km od Leh znajduje się buddyjski klasztor Thiksey (Tikse). Urzeka 15-metrowy posąg Buddy, który zajmuje dwa pietra budynku. Klasztor jest pełen obrazów przedstawiających sceny z życia Buddy. Widoki z dachu klasztoru na dolinę Indusu zapierają dech w piersiach. To jest dom dla ponad 200 mnichów i mniszek.
Zaledwie 45 km od miasta Leh znajduje się wieś Hemis (300 mieszkańców) ze znanym klasztorem . Główną atrakcją klasztoru jest coroczny festiwal Hemis, na początku czerwca (Smocze tańce Ladakha). Dobrze jest zwiedzić Muzeum klasztoru Hemis. Najlepsze w eksponatach jest to, że są bardzo dobrze opisane. Podane informacje wypełniają wiele luk w naszej wiedzy o dziedzictwie buddyjskim.
W dolinie rzeki Nubra – klasztor Diskit jest największy i najstarszy w dystrykcie Leh. Został ufundowany
w XIV wieku przez mistrza Changzem Zangpo, ucznia Tsongkhapy, założyciela najliczniejszej szkoły buddyzmu tybetańskiego. Pomieszczenia są barwne, ozdobione malowidłami, w każdym jest ołtarz z figurą jakiegoś mistrza, Buddy lub bóstwa.
Współcześnie wzniesiono w 2006 r. wysoki na 108 stóp posąg Buddy Maitrei, który wyróżnia się pośród wspaniałej scenerii tej pustynnej doliny. Został on osobiście poświęcony w 2010 r. przez XIV Dalajlamę. Niedaleko klasztoru w wiosce Hunder był nocleg. Wioska znajduje się nad brzegiem rzeki Shyok i słynie
z wydm i wielbłądów dwugarbnych.
Klasztor w Alchi (niewielka wieś) jest jednym z najstarszych w regionie (X wiek). Wnętrze zachwyca wspaniale zachowanymi malowidłami i drewnianymi zdobieniami. Kompleks składa się z trzech części,
a mianowicie głównej świątyni – Dukhang, trzypoziomowej świątyni- Sumsteg oraz świątyni Manjuśrego. Nadal żyją tu buddyjscy mnisi, których można zobaczyć w czasie medytacji
i śpiewania mantr.
Piękna jest Shanti Stupa z białą kopułą na szczycie wzgórza Chanspa, zbudowana w 1991 r. przez japońskiego buddystę Gyomyo Nakamurę. Shanti stupa trzyma u podstawy relikwie Buddy, złożone przez XIV Dalajlamę.
Młynki modlitewne spotyka się w różnych rozmiarach, ilościach i miejscach.
Oprócz świątyń buddyjskich można zobaczyć meczety.
Podróże wymagały licznych pozwoleń. Wszystkie były wypisywane ręcznie. Zajmowało to dużo czasu, a na każdy permit, uczestnik musiał dać 5 swoich zdjęć. Jest to strefa nadgraniczna i konflikt może się zdarzyć niespodziewanie.
Uczestnicy wyprawy przejechali przez przełęcz Khardung La (37 km od Leh), do niedawna uważaną za najwyższą przejezdną przełęcz na świecie (5602m). Najnowsze badania pokazały, że jej rzeczywista wysokość to 5359 m, co daje jej drugą pozycję. Nawet krótki spacer na tej wysokości był bardzo dużym wysiłkiem. Podczas przejazdu można było obserwować jaki lub krzyżówki jaka z krową.
Około 170 km od Leh na wysokości 4200 m położone jest Jezioro Pangong, długie na 140 km. Oddziela od siebie Indie i Chiny. Otoczone górami, lazurowe jezioro z zapierającymi dech
w piersiach panoramami ściąga rzesze turystów. Młodzież odbyła przejażdżkę na baktrianach. Wypożyczyli ciuchy i z miejscowymi śpiewali i próbowali tańczyć. Z powodu oddalenia od miast, nocą niebo stwarza idealne warunki do obserwacji gwiazd.
W regionie Ladakh zasilanie elektryczne jest czynne najwyżej 4 godziny na dobę. Dodatkowym problemem jest brak łączności telefonicznej.
Przy drogach postawiono wiele tabliczek z dowcipnymi ostrzeżeniami, przed brawurową jazdą.
Aby dojechać do Manali nową autostradą (428 km) z Leh uczestnicy wyprawy musieli przejechać przez przełęcz Tanglang La położoną na wysokości ok. 5300 m. Minęli Keylong w stanie Himachal Pradesh
w dystrykcie Spiti. Oczywiście konieczne było nowe pozwolenie.
Pudża to najpowszechniejszy hinduski rytuał. Ceremonia polega na złożeniu ofiary bóstwu obecnemu
w wizerunku. Odprawiana jest każdego dnia, w domach, świątyniach (kilka razy w ciągu dnia), lub też podczas ważnych świąt (różny charakter zależny od miejsca). Każdą pudżę zamyka obrzęd arati, wywodzący się z wedyjskiego rytuału ognia.
Wyprawa dotarła do wioski Hikkim (brak internetu i telefonu) położonej na wysokości 4440 m, gdzie znajduje się najwyżej na świecie położony urząd pocztowy. Jest czynny codziennie, mimo tego, że jest tam tylko 33 (35) domów mieszkalnych.
Uczestnicy odwiedzili również najwyżej na świecie położoną wioskę – Konic (4500 m n.p.m.).
W wiosce Nako znajduje się Klasztor Nako z 1025 r. i słynne Jezioro Nako (uczestnicy jeździli na rowerach wodnych w kształcie łabędzia).
W odległości 117 km od Nako znajduje się Kalpa, mała wioska w dystrykcie Kinnaur, który znany jest
z sadów jabłkowych. Oprócz sadów najbardziej rzucają się w oczy rosnące dookoła konopie.
Shimla to stolica stanu Himachal Pradesh (ponad 140 000 mieszkańców). Podczas kolonizacji brytyjskiej miasto było letnią stolicą Indii. Doprowadzono tam linie kolejową
z miejscowości Kalka. Pałac wicekróla
w większości zajęty jest przez uniwersytet. Ładne są ogrody w stylu angielskim. Można odwiedzić zoo. Na wznoszącym się nad miastem wzgórzu znajduje się świątynia poświęcona Hanumanowi. Hanuman był ministrem Sugriwy, króla małp. Bohater Ramajany, brał udział w wojnie z demonem Rawaną.
Podróż z Kalpy do Shimli trwała ponad 6 godzin, mimo niewielkiej odległości (ok. 50 km), ale w tym rejonie jest bardzo dużo mostów.
Następny etap to zwiedzanie Amritsaru (1,1 mln mieszkańców) w stanie Pendżab.
Tu znajduje się najważniejszy obiekt kultu Sikhów – Złota Świątynia, w której przechowywany jest oryginał świętej księgi Sikhów. Jest ona odczytywana bez przerwy w dzień i w nocy przez zmieniających się co dwie godziny kapłanów.
Separatystyczni Sikhowie w 1983 r. obrali ją za swoją fortecę i szerzyli terror. Na rozkaz rządu Indiry Gandhi w czerwcu 1984 r. przeprowadzono szturm świątyni zwany Operacją Niebieskiej Gwiazdy.
W odwecie 31 października dwaj sikhijscy ochroniarze zastrzelili panią premier.
Drugie pamiętne miejsce to park, gdzie w 1919 r. brytyjskie wojsko otworzyło ogień do nieuzbrojonych demonstrantów, zabijając 300 i raniąc 2700 osób.
Sikhowie to 2% mieszkańców Indii. Ważnymi punktami etyki sikhizmu są: wymóg samodzielnego utrzymywania się z uczciwej pracy, wzajemnego wspierania się i służby dla całej społeczności oraz równości wszystkich wyznawców. Wszystkie funkcje religijne są wykonywane społecznie i nie wolno z tego tytułu osiągać korzyści materialnych. W świątyni uczestnicy wyprawy zjedli wspaniały posiłek, ale musieli wykonać wyznaczone im prace. Każdego dnia wydaje się tam kilkadziesiąt tysięcy posiłków, które przygotowują wolontariusze.
Następnym zwiedzanym miastem była Agra (1,3 mln mieszkańców) położona nad świętą rzeką Jamuną. Znajdują się tu dwa obiekty z listy UNESCO: Taj Mahal, uznany za jeden z cudów świata, Agra Fort (niezbyt ciekawy od środka).
W 1526 r Babur- założyciel dynastii Wielkich Mogołów ustanowił w Agrze stolicę swojego państwa. Aurangzeb przeniósł ją w 1658 r. do Delhi.
Aby uniknąć tłumów zwiedzających Taj Mahal (bilet wstępu to ok. 15 USD) należy tam przyjść o godzinie
5 rano. W 1631 roku Mumtaz Mahal żona cesarza z dynastii Wielkich Mogołów, Szachdżahana zmarła przy porodzie jego czternastego dziecka (miała 38 lat). Budowa obiektu trwała 22 lata, pracowało tam ok. 20 tysięcy robotników. W 2007 roku obiekt został ogłoszony jednym z siedmiu nowych cudów świata.
Ostatnim miastem na trasie wyprawy było Delhi, stolica Indii nad rzeką Jamuną (ponad 20 mln mieszkańców). Z czasów gdy rządzili tu Wielcy Mogołowie pochodzą takie zabytki jak Czerwony Fort
i największy meczet w Indiach Dżama Masdżit. Godne obejrzenia są Kutb Minar- najwyższy na świecie minaret z cegieł, Grobowiec Humajuna. Znakomity przykład współczesnej architektury indyjskiej to bahaistyczna Świątynia Lotosu.
W czasie wyprawy najczęściej spożywaną potrawą był dal (dhal). Przyrządza się ją z roślin strączkowych, przypomina gęstą zawiesistą zupę. Podaje się ją z ryżem lub chlebkami naan.
Thali to danie serwowane na specjalnej tacy z wgłębieniami, na środku której króluje ryż z dalem. Dookoła poukładane są mniejsze dania i różne dodatki (gotowane warzywa, pikle z mango, ostry sos, raita – przypomina greckie tzatziki, curry itp.). Do thali podaje się wodę lub masala czaj – niezwykle słodką herbatę z mlekiem i przyprawami, która wspaniale łagodzi ostry smak potrawy.
Kuchnia północnej części Indii jest bogata w potrawy z baraniny, jagnięciny i drobiu. Na południu królują świeże warzywa i niezwykle ostre przyprawy.
Na koniec wykładu obejrzeliśmy krótki filmik z wyprawy. Słuchacze UTW z ciekawością wysłuchali kolejnego świetnego wykładu dr Anny Żurek i na pewno oczekują następnego spotkania w kolejnym semestrze.
Notatkę z wykładu sporządził Henryk Duda